Mensen die vaker stukken van mij lezen weten dat ik graag schrijf over verandering en onderwijsontwikkelingen. Geheim (of niet): dat doe ik zelden of nooit alleen. Onderwijsontwikkelingen en onderzoek zijn beiden, gezien de complexiteit van onderwijs, eigenlijk niet alleen te doen. Als ik in beweging wil komen, zijn de juiste mensen (en middelen) om me heen noodzakelijk die me kunnen helpen mijn doel te bereiken. Hulp vragen is essentieel geworden.  

Handelingsverlegenheid 

Tijdens een vergadering kwam het woord “handelingsverlegen” (weer eens) op tafel. Het woord resoneerde dit keer en ben gaan onderzoeken waarom. Handelingsverlegenheid wordt gedefinieerd als de onzekerheid die ontstaat bij professionals wanneer zij geconfronteerd worden met complexe of onbekende situaties (Van Veen, Zwart & Meirink, 2010). Dit geldt ook voor hogescholen die te maken krijgen met veranderingen in hun opleidingen en organisatie. Er ontstaat twijfel over de te nemen stappen en er wordt vaak vastgehouden aan bestaande structuren en werkwijzen. 

De twijfel die ik de laatste maanden zelf voelde groeien was “of mijn onderwijsontwikkelingen wel bijdragen aan een verbetering van onderwijs?”.  Heel snel volgde een intern antwoord, “ja, natuurlijk!”. Onderwijs is een complex co-evoluerend systeem, bestaande uit de mensen die het vormen. Ik gaf in een eerder schrijven ook aan dat de meeste docenten veranderexperts zijn. Daarnaast helpt een slachtofferrol niet, op het moment dat ik het niet weet is het tijd om hulp te vragen. Dit was een mooi moment om ChatGPT  beter te leren kennen.

Digitale Hulp van ChatGPT 

Ik was enorm onder de indruk hoe ik, in hele korte tijd, complexe vragen vrij goed kon destilleren met behulp van ChatGPT. Bronnen die dit verhaal ondersteunen kwamen met deze hulp snel boven water! Ik had de flexibiliteit om eenvoudig eigen bronnen toe te voegen. Het viel mij op dat het algoritme wel een bepaalde manier heeft om de juiste output te krijgen. Ik kreeg namelijk heel vaak “te makkelijk” een antwoord. Dus moest ik mijn vragen (prompts) best wel vaak bijstellen. Er ontstond een nieuwe probleem: er waren opeens zoveel verbanden en complexiteit! Het overzicht was weer kwijt. Wat is de kern van het verhaal nu? 

Hulp uit mijn netwerk diamant van eigenaarschap

Mijn eerste resultaten van de samenwerking met mijn nieuwe AI-partner deelde ik met collega’s en vroeg om hulp de kern te achterhalen. Mijn verhaal had nu te veel bronnen, mooie zijpaadjes en soms andere dimensies, de lijn was weggevallen. Zoals vaak met schrijven, of ontwikkelingen, terug naar de kern: Handelingsverlegenheid.

Starten vanuit bekende bronnen zoals de Diamant van Eigenaarschap, een coaching model wat we binnen Innoversity hebben ontwikkeld. Het is een model dat ontworpen is om eigen verantwoordelijkheid te nemen in een leer- of ontwikkelproces en eigenaarschap te vergroten. Helaas zegt het niets over “verlegenheid tot handelen”. Wie kan nu helpen? 

Hulp van een collega (én expert) 

WDK model willen kunnen durvenCollega Patric Hintermann nam contact op nadat hij mijn warrig verhaal had gelezen. Hij deelde het Willen-Kunnen-Durven-Model van Elffers (2000, in Elffers 2014). Het WDK model is door Elfers (2000) ontworpen en wordt toegepast in de context van compliance (Elffers, 2014) om uit te leggen welke drie stappen mensen zetten wanneer zij regels overtreden.  

Patric aan het woord: 

Innovatie draait per definitie om de invoering van nieuwe ideeën en gaat dus eigenlijk altijd gepaard met het overtreden (of veranderen) van de bestaande regels. Onderwijsvernieuwing ontstaat wanneer een (groep van) docenten buiten de gebaande paden treden. Nienke Meijer vroeg zich zo’n 10 jaar geleden – bij een Fontys Docentendag – hardop af, of het opleiden van competente rebellen (die term was in 2013 door rector Dymph van den Boom in haar rede geïntroduceert) soms erom vroeg dat ze door competente rebellen worden opgeleid. Jeff Staes spreekt in de deze context van Red Monkeys. 

Net zoals de meesten mensen zich aan de wet houden, komen veel docenten niet in de verleiding om het onderwijs (radicaal) te willen veranderen. Studenten weten wat er wordt verwacht, doen over het algemeen hun best om de toetsen te behalen of doen anders beter hun best bij de herkansingen. Docenten, die wel in de verleiding geraken om zaken te willen veranderen, lopen het risico dat ze gefrustreerd raken. In het bijzonder als ze niet weten wat of hoe ze het anders kunnen doen. Denk aan beperkte ervaring met didactische werkvormen. Zelfs docenten die het onderwijs anders vorm kunnen geven, worden regelmatig afgeschrikt om dit te doen. Studenten uit verschillende klassen worden immers vaak op eenzelfde wijze beoordeelt. Het zou dus niet eerlijk zijn, wanneer hun studenten niet dezelfde voorbereiding krijgen. Alleen docenten die ook daar overheen durven stappen, omdat ze zich realiseren dat verandering een voorwaarde voor verbetering, gaan de bestaande regels overtreden of tenminste oprekken. 

In het gesprek over het model wees Patric erop dat dit model het gedrag van individuen aanschouwelijk verklaard. Terwijl twee factoren op het niveau van de organisatie ontbreken, die bij onderwijsinnovatie van cruciaal belang zijn en willen deze daarom graag toevoegen. Enerzijds onderkennen (niet alleen) hogescholen en opleidingen, dat externe ontwikkelingen ervoor zorgen, dat zaken moeten veranderen. Mensen die niet in de verleiding zijn en zelfs niet willen, moeten opeens bestaande werkwijzen achter zich laten en gaan veranderen. Ze moeten een stap zetten en raken daardoor op zijn minste gefrustreerd raken. Anderzijds, komt het voor, dat bepaalde veranderingen in een organisatie niet mogen, bijvoorbeeld omdat er niet genoeg middelen zijn. Het effect kan zijn dat mensen afgeschrikt worden om nieuwe initiatieven te ontplooien of zelfs gefrustreerd raken als er geen ruimte voor verandering.

Hulp uit verschillende hoeken

Mijn zoektocht deed me denken aan de grote leertheorieën waar ik de laatste tijd meer over lees. Dit schrijven geeft mooi aan hoe ik leer in een netwerk van mensen en digitale technologie, vrij organisch. Dat is in principe “connectivisme”, dit wordt omschreven in een artikel van George Siemens (2005): Connectivism: A learning theory for the digital age.  

Ondersteund door mensen en technologie, mijn netwerk, en in co-creatie een resultaat vormen. Dit geeft wel een mooie voedingsbodem en diepgang voor verder onderzoek. De bonus van dit verhaal is het vertrouwen in mijn netwerk van collega’s, kennissen, experts en technologie. Om hulp vragen is geen zwakte, het laat juist de rijkheid zien aan mogelijkheden in een netwerk. 

 

Referenties:

Siemens, G. (2005). Connectivism: A learning theory for the digital age. International Journal of Instructional Technology and Distance Learning, 2(1), 3-10. 

Van Veen, K., Zwart, R. C., & Meirink, J. A. (2010). Teacher learning in the context of educational innovation: Learning activities and learning outcomes of experienced teachers. Learning and Instruction, 20(6), 533-548. 

Elffers, L. (2014). Leren van docenten op de werkplek: Opvattingen, determinanten en ontwikkeling [Learning from teachers in the workplace: Conceptions, determinants, and development]. Pedagogische Studiën, 91(4), 257-259. 

FavoriteLoadingVind ik leuk

Over Dries van den Enden

Sr. Docent Fontys - iFontys/Innoversity lid - Oprichter van de minor Data Driven Business Lab - Praktisch onderzoeker naar Hybride onderwijs (waar student, docent en werkveld van en met elkaar leren).