Beste docent, stap uit de slachtofferrol

We mogen geen lessen meer aanbieden. Studenten zijn hier niet aan toe. Alles wordt coaching. Inhoud is een vies woord geworden. Zo kun je niet toetsen. Dat werkt niet voor het eerste jaar. We mogen niet meer lesgeven. Wéér een nieuwe onderwijs innovatie. Dat kunnen de studenten niet aan. Studenten hebben sturing en structuur nodig. Vrije ruimte? Je hebt maar vier jaar!

Kies een van de bovenstaande zinnen. Het is zeer waarschijnlijk dat ik, in een gemiddelde week, deze opmerking (of een variant daarop) hoor. De trigger is veelal een gesprek over onderwijsontwikkeling,  daar ben ik als HILL-coach, ontwerper en als “vernieuwende docent” veel mee bezig. Het lijkt me goed om eens ruimte, perspectief en kleur te geven aan deze opmerkingen.

Gedragsverandering is niet eenvoudig, helemaal als er door ‘het systeem’ extra druk op de nieuwe gedragingen komt te staan. Weerstand is vaak een gevolg, het risico op ‘drama’ is aanwezig. Het uiteindelijke doel is natuurlijk “emancipatie”. De docent krijgt meer mogelijkheden tot inzet van brede didactiek. Waarin iedereen (docent, ondersteuning en student) beter komen tot talent ontwikkeling, waarin persoonlijk leiderschap wordt gestimuleerd.

Van drama naar winnaars

Mijn observatie is dat regelmatig docenten de slachtofferrol aannemen bij een onderwijsinnovatie. Een reactie van de partij die de verandering wil doorvoeren is daardoor dat er snel in de redders- of aanklagersrol geschoten wordt. Ja, daar hoor ik zelf(!) ook bij. Ik merk bijvoorbeeld dat de vorm waarin een verandering wordt gecommuniceerd weerstand veroorzaakt. Een logische vraag die ontstaat is: “Waarom moet ik veranderen?”.

“Wij docenten” vragen bijna dagelijks reflectie van onze studenten. We ze reflecteren op meerdere niveaus (Korthagen, 2002). Het nieuwe onderwijs systeem vraagt namelijk aan ons allemaal om ons lerend op te stellen en feedback gerichte organisatie. Zie ook de richtlijnen vanuit “kwaliteit volgens Fontys Hogescholen” uit 2018 en de visie richting 2025. Dit is natuurlijk niet alleen binnen Fontys een visie, maar binnen bijna geheel Hoger Onderwijs.  Zoals Benammar (2005) komt hier de vraag: “Waarom moet ik mij zo gedragen als beroepsbeoefenaar?”.

Professioneel lerende

Als lerende kan de weerstand (vaak een fixed mindset) misschien verruild worden met nieuwsgierigheid (growth mindset), waardoor de energie vloeit naar leren, fouten omarmen, passie en talent (Dweck, 2009). Zoals een collega van me ook wel eens aan me heeft gespiegeld: “Docenten zouden een reflecterende flexibele professionals moeten zijn die vanuit visie en argumentatie het beroep kleur geven.”.

Met ruimte, tijd en een omgeving waar ervaring nieuwe kennis ontmoet, vaardigheden worden gedeeld en attitudes worden aan geleerd die passen bij de interesse. We hebben als docent een uitdagend beroep, al wordt daar soms wat lacherig over gedaan op feestje.

Inspiratie bij dit stuk:

Ballieux M. & van de Wiel, G. (2018). Durf het verschil te maken. Realistisch veranderen in organisaties.

Benammar, K. (2005). Reflectie als drijfveer van het leerproces. Onderzoek van onderwijs, 34(15), 14-17.

Dweck, C. S. (2009). Mindsets: Developing talent through a growth mindset. Olympic Coach, 21(1), 4-7.

Korthagen, F., Vasalos, A., & Trainingen, V. (2002). Niveaus in reflectie: naar maatwerk in begeleiding. VELON Tijdschrift voor lerarenopleiders, 23(1), 29-38.

Sleeuwenhoek, D. M., & Mobile (2014) , P. Hand-out: Van Dramadriehoek naar Winnaarsdriehoek. https://www.teamchange.nl/wp-content/uploads/2014-12-18-Dramadriehoek-artikel.pdf

Vind ik leuk