Ik zie mijzelf als een progressieve denker en ben voorstander van actief en ervaringsgericht leren. Mijn ervaring met de successen van verschillende (hybride) leeromgevingen, waarin holistisch gekeken werd naar de ontwikkeling van studenten, hebben dat versterkt. Door het tumult van de afgelopen tijd ben ik een aantal trends op een rijtje gaan zetten, om te achterhalen waarom het voor hoger onderwijs zo essentieel is om adaptief te blijven. Hoe urgent bepaalde trends zijn, laat ik aan de lezer over.

De grote lijnen

De mogelijkheid om “de noodzaak tot veranderen” te kwantificeren op een schaal van 1 tot 10 is ingewikkeld gezien de veelheid van invloeden. Ik probeer inzicht te verschaffen door te kijken naar een aantal maatschappelijke veranderingen op hoofdlijnen. Per onderdeel zijn er veel wetenschappelijke artikelen geschreven, maar omwille van de leesbaarheid probeer ik het kort en overzichtelijk te houden.

exponentiele groei onderzoek

Laten we beginnen met de toename van kennis. De oorsprong bevindt zich in de wetenschap, waar nieuwe theorieën worden ontwikkeld, ook rondom onderwijs. Om die groei te meten, wordt er gekeken naar het aantal wetenschappelijke publicaties. Er zijn veel publicaties te vinden over de groei van een specifieke sector; de meeste geven eenzelfde soort beeld. Het komt dicht tegen een logaritmische curve aan. Dat betekent dat de kennis ongeveer ieder jaar verdubbelt. Dit geldt bijna voor alle vakgebieden, al zijn er natuurlijk altijd uitzonderingen te vinden.

 

Digitalisering

Een grote katalysator in dit geheel is de opkomst van het internet en andere digitale technologieën. Dit heeft geleid tot een revolutie in de manier waarop we communiceren, informatie delen en hoe we leren. Deze technologieën hebben alleen al in de tien jaar dat ik actief ben in het onderwijs enorme veranderingen met zich meegebracht. Denk hierbij aan het handige gebruik van onder andere Google Scholar en verschillende sociale media.

Mijn beroepsdeformatie dwingt me om veranderingen door automatisering los te koppelen van de veranderingen door internet. Administratieve (automatiserings)systemen hebben sinds de jaren negentig al geleid tot een veranderende vraag naar vaardigheden voor banen in de arbeidsmarkt. Zo zal kunstmatige intelligentie (AI), waar ChatGPT een voorloper van is, weer een impact gaan hebben op toekomstige banen. Dit zal op zijn beurt weer invloed hebben op de inhoud van het onderwijs, zoals het aanleren van vaardigheden om te werken met programma’s en systemen, zoals Word, PowerPoint, Canvas, SPSS, Tableau, enz.

Demografie

Dankzij internet is globalisering enorm toegenomen en hiermee gaat internationalisering hand in hand. Er zijn namelijk veel meer internationale samenwerkingen gekomen in het onderwijs. Uitwisselingen en internationaal studeren is vrijwel normaal geworden op iedere hogeschool en universiteit. Dit zorgt bijvoorbeeld voor een grotere behoefte aan interculturele vaardigheden.

We zien veranderingen in onze demografie door vergrijzing en toenemende diversiteit. We leven en werken steeds langer, waardoor er meer aandacht is gekomen voor een leven lang leren. De diversiteit zorgt voor andere uitdagingen op het gebied van verschillen in achtergrond en cultuur. Er is bijvoorbeeld recent veel aandacht voor homo-acceptatie en LHBTI+ rechten.

Duurzaamheid

sustainability

De veranderingen in het klimaat leggen druk op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. Ze zorgen voor bewustwording van de impact die wij als mensen hebben op de natuur en onze omgeving. Deze verschuivingen zijn zowel lokaal als globaal zichtbaar.

Lokaal zien we dat we steeds beter in staat zijn om ons afval te scheiden. We hebben een diversiteit aan energiebesparende middelen voor onze huizen. We krijgen steeds meer opties om onze mobiliteit aan te passen, zodat het minder impact heeft op het milieu. De doorberekening van alle mogelijkheden en hun langere termijn impact blijft echter een uitdaging.

Globaal zien we dat onze voorraad aan middelen beperkt is (neem olie en lithium als voorbeeld) en dat we dus spaarzaam moeten omgaan met wat moeder aarde ons te bieden heeft. Er is een algemene trend van fossiele brandstoffen naar alternatieven.

Arbeidsmarkt

Het is natuurlijk dat taken, rollen en vaardigheden binnen beroepsgroepen onderhevig zijn aan veranderingen die veelal markt gedreven zijn. We zien ondertussen ook dat het verschil in vrijheid tussen generaties is toegenomen. “Je hele leven werken voor één baas” is verschoven naar werk doen waar je talenten het beste tot uiting komen.

We ontdekken pas recent de mogelijkheden van plaats- en tijdsonafhankelijk studeren of werken. Thuiswerken is sinds de coronapandemie populairder geworden, hoewel werkgevers soms nog anders denken. Dit brengt natuurlijk ook risico’s met zich mee op het gebied van behoud van goed contact.

Hoger Onderwijs

leertheorieen

Binnen het hoger onderwijs is er steeds meer dialoog en samenwerking met de arbeidsmarkt. Dit leidt tot veranderingen in het curriculum. De samenwerking met het werkveld is de laatste jaren intensiever geworden en hybride leeromgevingen zijn een voorbeeld van de laatste ontwikkelingen.

Verder zijn er veranderingen in de opvattingen over leren. In de afgelopen 40 jaar zijn de mogelijkheden om leeractiviteiten te ontwerpen flink gegroeid. Het mooie is dat we binnen het onderwijs niet hoeven te kiezen tussen A of B. We kunnen combinaties of variaties maken, zodat alle leertheorieën aan bod komen. Iedere leertheorie heeft namelijk een eigen functie en is beter geschikt in bepaalde situaties.

De prestatiedruk in het hoger onderwijs zal de komende tijd gaan groeien. Dit komt omdat er steeds meer commerciële aanbieders komen die vergelijkbaar onderwijs kunnen bieden. Deze zijn vaak ook sneller en wendbaarder als het gaat om de inhoud van wat ze aanbieden. De wijze van kwalificering en diplomering zal hierdoor ook onder druk komen te staan.

Verandering

Een docent wordt door al deze veranderingen wel dubbel benadeeld. De kennis en vaardigheden in vakgebied van de docent nemen toe én de kennis en vaardigheden rondom leren en doceren neemt toe. Een docent moet dus in staat zijn om beide vakgebieden bij te houden. Vaak is één vakgebied bijhouden al flinke klus.

Iedereen ervaart, op eigen niveau, angst voor verandering. Daarom bestaat er zoiets als een comfortzone. De neurowetenschap heeft zelfs aangetoond dat onzekerheid vergelijkbaar is met falen in onze hersenen. Dit is een reden waarom mensen verandering liever vermijden. Toch is het ook een paradox.

Docenten zijn bij uitstek mensen die anderen graag “uit” hun comfortzone halen. Door anderen te confronteren met ‘wat ze nog niet weten’, door de horizon te verbreden en opdrachten te geven die soms falen. Ik ben er dus van overtuigd dat eigenlijk alle docenten veranderexperts zijn!

 

Wetenschappelijk bronnen

  • Funke, G. (1993). The growth of knowledge: An overview. Journal for General Philosophy of Science
  • Smart, F., & Timmins, D. J. (2017). The Impact of Digital Technologies on Learning and Teaching in Higher Education. Education Sciences
  • Amos, M. E., & Rodriguez, T. L. (2016). Cultural diversity in higher education: How can it be achieved? Journal of Higher Education Management
  • Beard, C. A., & Bliek, J. P. (2012). Sustainability and environmental education in higher education. Environmental Education Research
  • Griffin, P., Care, E., & McGaw, B. (Eds.). (2012). Assessment and teaching of 21st century skills. Springer.

Minder wetenschappelijke bronnen

  • https://epoq.fandom.com/wiki/Knowledge_doubling
  • https://www.vernieuwenderwijs.nl/onderwijstheorieen-die-je-moet-kennen/
  • https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/nl/Documents/deloitte-analytics/deloitte-nl-data-analytics-de-impact-van-automatisering-op-het-nederlandse-onderwijs-deloitte-state-of-the-state-september-2016.pdf
  • https://www.uu.nl/nieuws/homo-acceptatie-in-nederland-toen-en-nu
FavoriteLoadingVind ik leuk

Over Dries van den Enden

Sr. Docent Fontys - iFontys/Innoversity lid - Oprichter van de minor Data Driven Business Lab - Praktisch onderzoeker naar Hybride onderwijs (waar student, docent en werkveld van en met elkaar leren).