Naar aanleiding van het afstudeerwerk van de studenten van Fontys International Lifestyle Studies vatte docent Linda Hofman de belangrijkste trends samen in een longread. Ze baseerde zich daarbij niet alleen op het werk van de afstudeerders, maar ook op het thema van de laatste Graduation Expo: The future is human.
“In de wereld van De Aardbol leefden de mensen vol pracht en glorie. Een paradijs vol leven. Totdat op een dag De Aardbol langzaam duister en zwart werd. Bomen werden gekapt, de dieren vluchtten of werden opgegeten en de mensen waren verleid door een monster: het Wegwerpmonster. De mensen kochten veel spullen die ze voor korte duur gebruikten. Soms maar één keer en daarna gooiden ze het al weg. De landen waar het Wegwerpmonster kwam, werden bezaaid met Afval, meer en meer. Het leven in het paradijs De Aardbol nam af. Binnen 10 jaar had het monster De Aardbol veroverd. Al het leven in het paradijs was verdwenen. De Aardbol zag zwart van het Afval.”
Dit verhaal heeft Milou van Snippenburg (2019) ontwikkeld voor haar meesterproef, een activiteitenprogramma voor kinderen voor Korein Kinderplein in Eindhoven. Zoals je uit haar verhaal kunt opmaken, maakt zij zich zorgen over hoe wij voor onze basis: de planeet Aarde zorgen. We maken er een zooitje van. Jong geleerd is oud gedaan, dus als we leefbaar willen houden dan moeten we onze kinderen leren hoe je dat doet.
‘The future is human’ is het thema van de zesde eindexamenlichting van Fontys International Lifestyle Studies en staat in het teken van mensen. (Fontys International Lifestyle Studies, 2019). De afstudeerstudenten van deze opleiding zijn de inspiratie en de essentie van dit overzichtsverhaal. In totaal zijn alle 93 conceptboeken doorgenomen. In deze opleiding tot trendonderzoeker en concept ontwikkelaar in leefstijl staat de mens centraal. Ze ontwikkelen concepten voor de behoeften van een bepaalde doelgroep. Dat lijkt logisch. Dat is het niet. In vele projecten vergeten we de doelgroep te vragen wat zij nou eigenlijk willen, of kijken we niet goed hoe zij zich gedragen.
Zo is het in de bouwwereld nog helemaal niet zo voor de hand liggend om de toekomstige bewoner centraal te zetten bij bouwprojecten. Natuurlijk wordt er wel ver in de toekomst gekeken bij dergelijke trajecten. Maar niet wat behoeften zijn van generaties die na ons komen en hoe die zullen willen leven. Dat moet veranderen volgens Naomi Mae Poppinga (2019). Met haar concept ‘Toekomst bouwen’ heeft ze voor Dura Vermeer een bouwbox ontwikkelt waar allerlei gereedschappen zitten om de toekomstige bewoner of gebruiker van panden in beeld te brengen, waardoor ze bij geen enkel project meer vergeten kunnen worden. Naomi Mae heeft alvast de toekomstige generatie Rotterdammers in 2040 voor ze in kaart gebracht.
De toekomst is menselijk. Wij zijn in staat om in de tijd te denken. We denken in het verleden. We leren van wat geweest is en dat inzicht te gebruiken voor de toekomst. Wij zijn ons er bewust dat er na het nu iets anders is, namelijk straks. De toekomst. (Miller, 2018b) Dat is super handig want daardoor kunnen we bedenken wat komen gaat. “Volgens de weersverwachtingen is het pas vanaf zondag weer wat koeler, mooi, dan kunnen we zaterdag die BBQ organiseren.” Door ervaringen van jezelf, maar ook vanuit anderen, je familie, je leefgemeenschap, je cultuur, heb je assumpties over de toekomst. Die assumpties over de toekomst zijn heel vaak gebaseerd op het verleden. En dat vertaal je onbewust door naar je verwachtingen naar de toekomst. Maar wat nu als dat verleden heel zwart lijkt. Dat je weet dat je voorouders slaaf waren? Mishandelt, verhandelt, onderdrukt werden en onderdanig moesten zijn? Dat geeft je weinig vertrouwen. Dat je in het nu ook maar weinig succesvolle rolmodellen ziet en dat je bovendien elke keer opnieuw ervaart dat je er anders uit ziet dan de rest en dat je daardoor ook anders behandelt wordt? Farilyann Muzo (2019) heeft voor het Nationaal instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNSeE) een trainingsprogramma ontwikkelt om jonge Afro-Nederlanders in hun kracht te zetten. Waar ze de ruimte krijgen om hun geschiedenis, hun cultuur, identiteit en daarmee hun toekomst te onderzoeken. Hiervoor heeft ze onder andere prachtige portretten samengesteld van sterke persoonlijkheden in het verleden en in het heden. Als je je met die beelden kunt identificeren, dan krijg je ook een sterker beeld van je mogelijke toekomst. En daardoor kun je meer vertrouwen hebben in een ander toekomst. Want de toekomst bestaat helemaal niet. We hebben alleen verwachtingen over de toekomst. Deze kun je verkennen en veranderen. Daardoor ontstaat er creatieve ruimte. (Miller, 2018a)
Alle concepten die onze studenten ontwikkelen verbeteren de kwaliteit van leven van een doelgroep. Een model dat we vanaf het eerste jaar bij onze studenten introduceren is het model van Felce & Perry (1995). Om te beginnen bestudeer je zo objectief mogelijk de leefstijl van mensen. Je beschrijft dus bijvoorbeeld hoe mensen wonen, hoeveel geld ze hebben, wat hun leven is, wat ze eten, welke kleding ze dragen. Een objectieve beschrijving van de doelgroep van Kirsten van Hoof (2019) is dat ze de ziekte van Lyme hebben. Dat ze daardoor nauwelijks energie hebben voor hun dagelijks leven. Dat ze niet veel uit hun huis kunnen komen. Dat ze daardoor ook moeite hebben om hun sociale contacten te onderhouden. Allemaal beschrijvingen wat je kunt observeren, wat je meetbaar kan maken. Kirsten beschrijft vervolgens dat de doelgroep een lage kwaliteit van leven ervaart, en dat ze haar vertellen dat deze nare ziekte het plezier in leven ontneemt. Kirsten heeft met de serieus game ‘It Teeks 2’ een manier bedacht waarmee lymepatiënten in contact kunnen blijven met hun naasten en kunnen delen wat hun behoeften zijn. Waardoor ze weer wat plezier in hun leven terug krijgen.
Plezier in leven is een subjectieve, emotionele element van kwaliteit van leven (Felce & Perry, 1995). Wat vindt de doelgroep van zijn of haar leven? Roos Besemer (2019) is er achter gekomen dat veel jonge mensen van begin twintig in een Quaterlife crisis dreigen te belanden. De groep heeft alle vrijheid gekregen van hun ouders om zichzelf te ontwikkelen. Ze hebben het besef dat ze zijn opgegroeid in een welvarend land waar alles mogelijk is. Ze schamen zich dat ze geen goede manier vinden om met al die keuzes om te gaan. Ze kregen al vroeg mee dat ze vooral gelukkig moeten worden in een leven vol passie. “Ik wil wel graag mezelf beter leren kennen, maar wat gebeurt er als de uitkomst burgerlijk en saai is? Wat gebeurt er als ik erachter kom dat backpacken in Azië helemaal niet bij mij past? Op welke manier moet ik mensen dan gaan overtuigen dat ik ook leuk ben? Roos helpt deze jongeren door een interactief dagboek ‘Later NU ik groot ben’ wat ze helpt om hun eigenheid te vinden. Om hun eigen waarden te vinden.
De waarden dat is een ander belangrijk onderdeel van Kwaliteit van Leven. (Felce & Perry, 1995). Want met die waarden weeg je af wat voor jou belangrijk is in het leven en wat niet. Die waarden zijn de bouwstenen van je identiteit. Die waarden stelt je ook in staat om je verbinden je ook met anderen mensen. Om empathie te hebben voor anderen. Om je thuis te voelen bij anderen. Met dit onderwerp is Isabeau van Maastricht (2019) aan de slag gegaan voor het Textiel museum Tilburg. Met haar concept gespreksstof verbindt ze vrouwen van allerlei nationaliteiten aan de stad Tilburg. Hoewel de vrouwen allemaal een andere achtergrond hebben, hebben ze ook vele overeenkomsten. Eén culturele identiteit bestaat volgens Isabeau niet: “Onze identiteit is opgebouwd uit allemaal verschillende lagen. Bij elke ervaring, ontmoeting of plaats waar je bent geweest, krijg je een nieuw laagje identiteit”. Vanuit dat perspectief is het veel makkelijker om overeenkomsten te vinden en dus verbinding te krijgen met die ander. Je leert anderen waarderen.
Samengevat: Kwaliteit van Leven is de objectieve, gemeten welvaart maal de subjectieve, emotionele welbevinden gedeeld door de waarde die we eraan toekennen. (Felce & Perry, 1995)
Nog een voorbeeld. Dominique Matenahora (2019) heeft onderzocht dat objectief gezien mensen geen vlees nodig hebben om gezond te kunnen leven. Ze haalt uit de ontwikkelingen dat we steeds meer vlees zijn gaan eten en dat nogal belastend is voor de grondstoffen die we op aarde hebben. Voor de aarde zou het beter zijn als iedereen minder vlees eet. Ook mannen. Uit doelgroep onderzoek haalt ze echter dat veel mannen niet uit zichzelf vlees eten zullen minderen. Vlees is ruimschoots beschikbaar en goedkoop. Vleesvervangers zijn vaak duurder en bovendien moet je er moeite voor doen om anders te gaan koken. Waarom zou je gaan minderen? Mannen hebben anders dan vrouwen bovendien ook nog eens een emotionele reden om vlees te eten. Vlees eten is namelijk mannelijk. Het doet denken aan jagen en dat is stoer. Veel campagnes en producten die gericht zijn op minder vlees eten zijn echter niet zo stoer vormgegeven. Dominique adviseert The Green Food Lab om bij haar Nationale Week zonder Vlees een speciale campagne te starten speciaal gericht op mannen, waarbij belangrijke waarden mannelijkheid, gemak én jachtinstinct worden aangewakkerd.
Een van de belangrijkste drivers van Kwaliteit van Leven is sociaal welbevinden. (Felce & Perry, 1995: Wayts, 2019). Steeds meer is technologie geïntegreerd in onze behoefte aan sociaal contact (Wayts, 2019). Bij vele concepten wordt een vorm van digitale media ingezet en dat zien we ook terug in onze meesterproeven. Bijvoorbeeld het platform ‘Being different together’ om eenzaamheid te bestrijden bij LHB-jongeren zoals Lotte van Dijk (2019) heeft ontwikkeld voor SE Consultancy. Of Lisa Klaassen (2019) die voor De nieuwe Oost het platform ‘Het grijze gebied’ inzet om slachtoffers van seksueel overschrijdend gedrag en misbruik met behulp van poëzie te leren omgaan met wat ze is overkomen. Technologie helpt ons om met elkaar in contact te komen.
Om van online contact naar offline contact te gaan is echter een drempel. Rick Tans (2019) ziet dat veel mensen behoefte hebben aan een intieme relatie, maar dat die eerste offline ontmoeting uitblijft. “We hebben zoveel keuzes dat we maar blijven doorswipen bij het zoeken van een partners.” Hij ontwikkelde voor Datingside Pepper ‘Droomdate’, je beschrijft je favoriete date-activiteit en als iemand eenzelfde activiteit als Droomdate beschrijft, dan is er een match en gaat het stel op droomdate. Ofwel van een klik online naar een klik offline.
Aaron de Kievit heeft ontdekt dat een van die basisbehoefte Seks, ook bij 75+. Maar het is best ingewikkeld om aan te geven dat je daar behoefte aan hebt als je zorgbehoevend bent. Hij combineert de digitale wereld met offline en ontwikkelde het zorgconcept Needmoji. Door visueel aan te geven waar behoefte liggen, kan een zorgverlener hier passend op reageren.
Een andere menselijk aspect in ons contact is de behoefte aan erkenning en waardering. (Wayts, 2019). Ook deze halen we uit social media. Daar gaat wat mis. Lynn de Munnik (2019) ziet dat tienermeisjes veel met social media bezig zijn. Elke moment van de dag zitten ze gebogen over hun telefoon om te reageren op berichten en te zien wat ze allemaal gemist hebben. Enorme hoeveelheden vriendschappen hebben de meiden te onderhouden. Geen likes, is geen leven. Dit gaat ten koste van de kwaliteit van de vriendschappen. Want echt contact met elkaar wordt steeds lastiger. Bovendien zit er achter elk social media platform een niet zo transparant verdien model dat handelt in data en daarmee gedrag kan bestuderen en manipuleren. “Als je niet hoeft te betalen, dan ben jezelf het verdienmodel”, zoals Lynn zo mooi beschrijft. Dat kan anders. Lynn is op zoek gegaan naar een manier waarop social media ingezet kan worden om vriendschappen te stimuleren. Dat is haar gelukt. Met Two zorgt ze ervoor dat vriendinnen weer samen avonturen beleven. Deze avonturen kunnen ze financieren met crypto currency aangeleverd door sponsoren. Wat tevens het transparante verdienmodel is achter het platform.
Ook Rafael Groznik (2019) maakt zich zorgen om verdienmodellen. Games worden namelijk zo ontworpen dat mensen er zo lang mogelijk achter blijven hangen. Uit zijn onderzoek blijkt dat van alle mensen, VMBO-leerlingen het meest tijd besteden aan gamen en dat de kans op verslaving bij deze groep het grootst is. Rafael ontwikkelde een offline game ‘Gezond Gamen’ om een online game te bouwen. In het spel bedacht hij elementen die inzicht geven in hoe een maker van een Game verdient aan de Gamer. Dit inzicht kan leerlingen helpen om gameverslaving te voorkomen.
Lincy van Es (2019) noemt haar doelgroep ‘De Blueface generation’, omdat ze zoveel tijd achter het scherm zitten dat ze nauwelijks meer om hun heen kijken. Voor Pakhuis de Zwijger ontwikkelde ze de SOS. Dit staat uiteraard voor een noodkreet, maar ook voor Super Offline Spot. Ofwel plekken waar je wel fysiek contact moet hebben met anderen en er geen digitale vluchtroute is. Bijvoorbeeld op een bankje waar je door de constructie van de bank, langzaam naar elkaar toe schuift, terwijl een stoorzender je mobiel offline houdt.
Doordat we vooruit kunnen kijken, kunnen we techniek ontwikkelen. Techniek is wezenlijk onderdeel van ons menszijn. Techniek zorgt ervoor dat ons leven makkelijk wordt, meer onder controle. (Malaska, 2018) We zijn op het punt belandt dat de wereld voorspelbaar en maakbaar lijkt. Geluk lijkt maakbaar (Harari, 2017). Terwijl we door technologie zijn opgeklommen naar het topje van de Maslow Pyramide (Maslow, 1942) en we ons druk maken over erkenning, waardering, en zelfontplooiing, brokkelt onderaan de Pyramide, het fundament met onze basisbehoeften af (Latour, 2017). In vele meesterproeven staan elementen waarin we toe moeten gaan naar een duurzame leefstijl. Milou Peperkamp (2019) ontwikkelde bijvoorbeeld een bioborrelbox voor Ekoplaza waardoor je na je werk lekker duurzaam kan borrelen. Sascha Stojanovich (2019) ontwikkelde voor Wolf & Storm een composteerbaar festival T-shirts. Tessa Bennenbroek (2019) is voor de Food rebels van Albert Heijn aan de slag gegaan met onkruid. Onkruid bestaat namelijk helemaal niet. Het wordt tijd dat we anders gaan kijken naar de natuur en dat we (on)kruiden als brandnetel en paardenbloem leren waarderen. Powerkruid is het startpunt voor herwaardering van de natuur en van biodiversiteit.
Deze concepten dragen bij aan bewustwording. De stap vóór verandering. Ik hoop dan ook dat meer studenten aan de slag gaan met het thema een duurzame leefstijl. Een leefstijl die de aarde helpt op te bouwen. Een leefstijl gebaseerd op een mooie toekomst ook voor generaties na ons.
Dat kunnen we niet alleen. Dat blijkt ook voorstel Buurt Ambassadeurs dat Eva van Asselt (2019) heeft gedaan aan de gemeente Veere in Zeeland om. De inwoners van Veere voelen zich overlopen door toeristen en ervaren nauwelijks kracht om de situatie aan te passen. Eva zet de trots en betrokkenheid van de inwoners in om de leefbaarheid van hun Veere gezamenlijk te vergroten. Samenwerken is de kern om tot duurzame oplossingen te komen.
Milou van Snippenburg (2019) is het daar mee eens is.
“Op een dag werd door Louie de Ranger een oude wereldkaart van De Aardbol gevonden. De kaart laat de locatie zien van vijf Circulaire Schatkisten die verspreid liggen over vijf landen op De Aardbol. Als echte avonturier gaat Louie op expeditie om deze Circulaire Schatkisten te vinden, maar hij kan het niet alleen.
Dat heeft Milou goed gezien. We kunnen het niet alleen en ook niet allemaal te gelijk. Alle studenten International Lifestyle Studies dragen met hun haalbare oplossing bij aan een menselijke toekomst. Ook voor de generaties na ons ‘De toekomst is menselijk’.
Linda Hofman is docent en onderzoeker duurzame toekomst, kwaliteit van leven en afstudeercoach. Als zodanig is ze betrokken bij het afstudeertraject. Ze legt de verbinding tussen de werken van de studenten en het thema van deze expo ‘The Future is Human’. Hierbij duidt ze de trendwaarden naar toegevoegde waarde(n) van de concepten die de wereld menselijker maken.
Bronnenlijst
Asselt, van. Eva. (2019) Conceptboek. Buurt ambassadeurs. Gemeente Veerle. Veerle.
Bennenbroek, Tessa. (2019, mei). Conceptboek. Seizoenshelden Know your true heroes. Food Rebels. Albert Heijn. Amsterdam.
Besemer, R. (2019). Conceptboek. Later als nu ik groot ben. YoinFriends, Enjoy life together. Gorichem
Dijk, van, L. (2019). Conceptboek. Pride and no Prejudice. SE consulty. Laren.
Es, van. Lincy (2019). Conceptboek. Digitaal met Mate(n). Pakhuis de Zwijger. Amsterdam.
Felce, D., & Perry, J. (1995). Quality of life: Its definition and measurement. Research in Developmental Disabilities, 16(1), 51-74.
Fontys International Lifestyle Studies (2019). The Future is human. Graduates. Tilburg.
Groznik, R. (2019). Conceptboek. Gezond gamen. Games & Learning. Den Haag.
Harari, Y. N., & Heijne, B. J. (2017). Homo Deus: een kleine geschiedenis van de toekomst. Amsterdam: Uitgeverij Thomas Rap.
Hoof, van, Kirsten. (2019). Conceptboek. It Teeks 2. Serious Gaming. Lymevereniging. Amersfoort.
Kievit, de. Aaron. (2019). Needmoji, een zorgconcept. Tilburg
Klaassen, Lisa. (2019). Conceptboek. Meesterproef. Het grijze gebied. De nieuwe Oost. Nijmegen.
Latour, B. (2017). Oog in oog met Gaia: acht lezingen over het nieuwe klimaatregime. Amsterdam: Octavo.
Maslow, A.H. (1943). “A Theory of Human Motivation,” Psychological Review 50(4): 370-396.
Maastricht, van, Isabeau (2019). Conceptboek. Gespreksstof. Textiel museum. Tilburg.
Peperkamp, Milou (2019). Conceptboek. VrijmiBo. Ekoplaza. Veghel.
Pouru, Wilenius, Holstius & Heinonen eds. (2018) Pentti Malaska – A Visionary and Forerunner . Futures Series 9. The Finnish Society for Futures Studies, 243 p. ISBN 978-951-98852-7-8.
Matenahora, Dominique (2019). Conceptboek. Meatless march: every, body guard! The Green Food Lab. Amsterdam.
Miller, Riel (2018a) Futures Literacy: Transforming the future. In: Miller, Riel (ed.) Transforming the Future: Anticipation in the 21st Century. Routledge.
Miller, Riel (2018b) Sensing and Making-Sense of Futures Literacy: Towards a Futures Literacy Framework (FLF). In: Miller, Riel (ed.) Transforming the Future: Anticipation in the 21st Century, 15-47. Routledge. Forthcoming.
Munnik, de, L. (2019). Conceptboek. Two. De weg naar een toekomst waarin sociale media vriendschappen stimuleert in plaats van simuleert. Mabel&. Amsterdam.
Muzo, Farilyann (2019, mei). Ik zie, ik zie wat jij niet ziet. Conceptboek voor het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNSeE). Amsterdam
Poppinga, Naomi Mae (2019, februari). Conceptboek Toekomst bouwen. Mens, wat sta je toch heerlijk centraal.. Ja toch! Niet dan!!. Dura Vermeer. Rotterdam.
Stojanovich, Sacha. (2019). Conceptboek. Creating awareness for a sustainable wardrobe. Wolf & Storm. Velddriel.
Snippenburg, van, Milou (2019). De circulaire Expeditie. Korein Kinderplein. Eindhoven.
Tans, Rick. (2019). Conceptboek. Droomdate. Voor één klik online naar een klik offline. Pepper. Bleskensgraaf.
Waytz, A. (2019). The Power of Human: How Our Shared Humanity Can Help Us Create a Better World. New York. London: W. W. Norton, Incorporated.
Vind ik leuk
