Mijn tijd hier is verre van vanzelfsprekend

Nieuwsgierige types: Yvo Kouwenhoven (38) spreker, storyteller, NAH ervaringsdeskundige, punkrocker en biologische tuinder

Yvo Kouwenhoven overleefde drie keer een hersenvliesontsteking. Het lukte hem drie keer om uit een coma te ontwaken en zijn leven opnieuw op te bouwen. De eerste hersenvliesontsteking krijgt hij op 16 jarige leeftijd. Daarna ging zijn leven verder en ontwikkelde hij zich tot punkrocker, veganist en biologische tuinder. Samen met zijn vrouw Suzette en drie kinderen nu 13, 11 en 6 jaar oud verhuisden ze in 2016 naar een boerderij en werkten aan het opzetten van hun eigen biologische tuinderij: Bietenrood. Net toen de tuinderij goed begon te lopen en klaar was voor de volgende stap, sloeg het noodlot toe. Yvo, toen 36 jaar oud, kreeg geheel onverwacht voor de tweede keer in zijn leven hersenvliesontsteking. Doktoren, zijn gezin en naasten vreesden voor zijn leven, maar Yvo krabbelde er weer bovenop. Ook de tuinderij leek het te overleven. Xinix films maakte hier een indrukwekkende documentaire over met de titel: ‘Het leven na 36’.

Het leven na 36

‘Het leven na 36’ verwijst naar de moeder van Yvo die op 36-jarige leeftijd stierf. De documentaire was bedoeld als een positief verhaal over onder andere dromen waarmaken, tegenslag en toch weer doorgaan. Yvo was 37, had recent een hersenvliesontsteking overleefd en de lente kwam eraan. Hij zag de toekomst positief in.

Tijdens de montage van de documentaire werd Yvo echter voor de derde keer getroffen door een hersenvliesontsteking. Hij stond te schoffelen toen hij besefte dat het opnieuw foute boel was. Hij voelde het bloed uit zijn handen wegtrekken, het volgende moment werd hij wakker aan de beademing in het ziekenhuis. Voor de derde keer in zijn leven had hij ter nauwe nood een hersenvliesontsteking overleefd. En voor de derde keer moest hij revalideren.

Storytelling

De tuinderij Bietenrood hebben Yvo en Suzette helaas moeten sluiten. Maar Yvo is niet bij de pakken neer gaan zitten. Hij werkt hard aan zichzelf, zijn gezondheid en zijn toekomst. Hij heeft zich verdiept in storytelling en deelt nu zijn ervaringen op het podium. Op 1 november 2019 stond ik na Yvo op het podium van Stand-up Storytelling. Een bijna onmogelijke opgave want Yvo vertelde de sterren van de hemel en het publiek luisterde met ingehouden adem naar zijn verhaal.

Goed nieuws

Twee en een half maand na Stand-up Storytelling zitten we in een koffiebar in Den Bosch. Gelukkig gaat het boven verwachting goed met Yvo. Een fietsongeluk op zijn vijftiende bleek de oorzaak te zijn van de drie hersenvliesontstekingen. Dit ongeluk had een flinke scheur in zijn schedel achtergelaten. Hoewel hij destijds aan deze schedelbasisfractuur is geopereerd, bleek het niet volledig genezen. Na twintig jaar is Yvo nogmaals geopereerd om een nieuwe infectie te voorkomen. Ook de onderzoeken naar cognitief resteffect waren boven verwachting goed. De doctoren vinden het een wonder. En Yvo lijkt zelf ook nog steeds verbaasd te zijn dat hij er zo goed van af is gekomen. Maar spannend blijft het wel.

Terwijl we onze drankjes en een taartje bestellen besef ik me hoe bijzonder het is dat Yvo en ik tegenover elkaar zitten. Ik ben benieuwd naar zijn verhalen, maar vind het ook spannend om vragen te stellen. Want er is veel gebeurd in het leven van Yvo. Ik deel dit met hem en we spreken af dat ik alles mag vragen en dat Yvo het aangeeft als hij geen zin heeft om te antwoorden. Daarna gaat het gesprek als vanzelf en ben ik blij dat ik Yvo voor dit interview heb durven uit te nodigen.

We gaan het over jouw nieuwsgierigheid hebben en hoe je jouw nieuwsgierigheid beleeft. Wat betekent nieuwsgierigheid voor jou persoonlijk?

Voor mij is het gelijk aan verwonderd willen zijn en daar open voor staan. Dat kan rationeel zijn maar het gaat ook over het gevoel. Rationeel besluit ik: hier wil ik me over verwonderen. Bijvoorbeeld nieuwe gerechten en sporten. Maar ik kan ook overvallen worden door nieuwsgierigheid. Mijn zintuigen hebben daar invloed op. Ik word bijvoorbeeld overvallen door een nieuw soort muziek.

Ik had het met Suzette over dit interview. Volgens haar ben ik niet zo nieuwsgierig van aard. Dat is deels waar. Ik houd namelijk van routines en regelmaat, hoewel mijn levensloop wellicht iets anders zeg. Ik leg mezelf allerlei schema’s op, op een gedisciplineerde wijze. Nieuwsgierigheid wordt vaak als bemoeizuchtig en negatief ervaren. Ik laat mensen in hun waarde, het maakt me niet uit wat ze doen. Althans; dat probeer ik. Ik ben wel graag geïnspireerd. Dat kan makkelijk. Maar, hoe nieuwsgierig ben ik nu echt? Ik ben niet de wereld overgetrokken. Ik heb wel veel gelift.

Er is volgens mij een fixed idee over wat nieuwsgierigheid is. Bijvoorbeeld dat je wereldreizen maakt of er een innovatief beroep op na houdt. Dit vraagt over het algemeen om een gezond lijf en geest en het liefst ook wat geld. Het wordt, vind ik, pas echt interessant als je meer beperkt wordt in je mens-zijn. Nieuwsgierigheid kan in de allerkleinste dingen zitten. Ook al ben je zeer beperkt dan gaat er een nieuwe wereld voor je open.

“Het is een bewuste keuze van mij om op nieuwe fronten nieuwsgierig te worden.”

Mijn beperkingen hebben mij op heel veel fronten verrijkt; ik moet creatiever zijn. Het is een bewuste keuze van mij om op nieuwe fronten nieuwsgierig te worden. Zo zie ik het in ieder geval graag. Mijn tijd hier is verre van vanzelfsprekend. Ik ben genoodzaakt om een andere invulling te geven aan de vraag: waar haal ik mijn voldoening uit? Ik werd gedwongen om nieuwsgierig te zijn naar nieuwe mogelijkheden. Nieuwe inzichten prikkelen nieuwsgierigheid. Ik ben er blij mee dat ik het zo zie.

Ik las recent een artikel hoe een periode van crisis het gevoel van authenticiteit tijdelijk kan verminderen, maar de nieuwsgierigheid naar jezelf juist kan stimuleren. Is dit herkenbaar voor jou?

Personen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) hebben het vaak over versie 1.0 van henzelf voor hun NAH en versie 2.0 van na hun NAH. Ik ben nu veel dichter bij mezelf gekomen. Toen ik net in het ziekenhuis lag en ontwaakte uit een coma was er gedurende een lange tijd geen ruimte meer voor maskers. Ik kon geen sociaal aangepast gedrag vertonen. Op dat moment ben je gewoon wie je bent. Je bent in het nu. De persoon die er eerder was is er niet meer.

Tegen wil en dank heb ik veel gehad aan mindfulness ideeën. Het gaat om het nu. Andere gedachten zijn echt, maar hoeven niet waar te zijn. In crisis laat je het maar gebeuren. Toen ik wakker werd kon ik alleen nog maar ahh zeggen. De authenticiteit was ver te zoeken. Ik was eerst onverschillig, omdat er gewoon geen ruimte was voor authenticiteit. Ademteug na ademteug kwam er meer ruimte voor.

“Ik wil mezelf en mijn nieuwe situatie begrijpen en hoe ik mij ertoe verhoud.”

We moesten verhuizen van onze boerderij en tuinderij naar een gewoon huis. De verhuizing is zo goed als langs me heen gegaan. Ik vond het allemaal best. Later kreeg ik weer verlangens, voorkeuren en afkeuren. Er is nu ook meer ruimte voor nieuwsgierigheid. Ik ben bewust aan mijzelf gaan werken. Ik ben nu meer op mezelf gericht, meer egocentrisch. Ik wil mezelf en mijn nieuwe situatie begrijpen en hoe ik mij ertoe verhoud.

Herken je dit bij andere mensen met niet-aangeboren hersenletsel?

Het hangt er vooral vanaf hoe ze als persoon met hun NAH omgaan en in welke fase ze zich bevinden. Ik heb meer herkenning bij mensen die moeilijke situaties hebben meegemaakt.  In de vroege fase sta je vaak nog niet open voor hulp en tips van anderen. Ik laat het dan ook graag rusten. Je moet alleen hulp aanbieden als iemand ervoor openstaat. Mijn lezingen over mijn ervaringen kunnen de deur openen en zijn vooral ter inspiratie. Ik houd het in mijn lezingen bij mezelf; hoe ik het ervaar en hoe ik ermee omga. Ik doe verder geen uitspraken over anderen.

Wanneer je open staat voor nieuwe ontwikkelingen en gebeurtenissen, zowel positief als negatief, dan ontwikkel je de skills om ermee om te gaan. Dan ontwikkel je veerkracht. Vroeger woonde ik in Arnhem en was ik veel bezig met skaten. In Nijmegen kon je goed skaten, maar ik was 14 en had geen geld. Ik ben toen gaan liften. Dat kan gevaren met zich meebrengen, maar dat maakte me niet uit. Ik was me er ook niet echt van bewust. Ik was me er wel van bewust dat ik op mijn intuïtie kan varen. Ik heb een open houding: Ik ben benieuwd hoe dit gaat lopen. Mijn keuzes zullen niet altijd veilig verlopen en er kan iets gebeuren waardoor je het een leven lang ontzettend zwaar kunt hebben. Wat mij gebeurd is, is ernstig. En wat niet ernstig lijkt kan ook als ernstig ervaren worden.

Ben je meer of minder nieuwsgierig geworden in de loop van jouw leven?

Minder nieuwsgierig. Ik heb het niet in de hand. Mijn nieuwsgierigheid is verschoven. Ik kan niet meer zo roekeloos zijn als toen ik 14 was. De kennis die je hebt opgedaan neem je mee in de besluiten die je neemt. Ik heb nu meer rust. Ik vond onrust vroeger aantrekkelijk. Ik zoek het nu in andere dingen; in mezelf.

Ik lees nu ook meer, ik had daar eerder geen ruimte voor. Nu vind ik het heerlijk om me te verliezen in bijvoorbeeld een fantasy boek. Voor dat soort boeken stond ik vroeger niet open, maar nu vind ik het erg fijn. Misschien is het een soort wegvluchten van de realiteit. Net als met het veganisme. De realiteit van het dierenleed kan ik als heftig ervaren wanneer ik me er teveel op focus. Teleurstelling, cynisme en verdriet liggen dan op de loer. Dat wil ik niet. Ik omarm de realiteit wel en ik kijk er niet voor weg. Maar soms moet ik mezelf beschermen. Ik zoek dan naar een toevlucht. In boeken kan ik ontsnappen aan de realiteit. Net als met bordspellen, dan creëer je ook een andere realiteit.

Jij en jouw gezin zijn veganist. Dit is een bewuste keuze waar vaak een verhaal achter zit. Kan je hier iets meer over vertellen?

Ik ben nu al 20 jaar veganist, daarvoor was ik vegetariër. Ik begon omdat ik erg geraakt was door het dierenleed. Ik vond het moeilijk voor te stellen dat iemand zich daarvoor af kan sluiten. Later ben ik in gaan zien dat mijn beeld en waarneming bij mij ophoudt. Ik ben wel nieuwsgierig en verbaasd over de motieven van anderen, zowel positief als negatief. Maar ik kan dat nu van mij af laten glijden. Mijn energie en tijd is beperkt, daar moet ik keuzes in maken.

“Je moet nieuwsgierig zijn om nieuwe wegen in te slaan.”

Als ik de keuze heb, focus ik me op mensen en gebeurtenissen die mij inspireren. Ik raak dus niet meer teleurgesteld, dat ben ik voorbij. Je kan mensen niet veranderen, dat moeten ze zelf doen. Ik kan alleen mezelf ten opzichte van anderen veranderen. Veganisme is iets wat ik zelf heb moeten ontdekken. Thuis werd daar nooit zo over nagedacht. Je moet nieuwsgierig zijn om nieuwe wegen in te slaan. Je hebt verwondering en emoties nodig en je moet om kunnen gaan met nieuwe ideeën. Om het veganisme als voorbeeld te nemen; als iemand niet nieuwsgierig is naar een dag zonder vlees, dan houdt het op. Als iemand onverschillig staat tegenover het dierenleed, dan houdt het op. Als iemand wel nieuwsgierig is en emotioneel ook betrokken, maar hij/zij ziet geen mogelijkheden om met deze ideeën om te gaan; dan houdt het op. Ik ga die persoon niet overtuigen hoe het allemaal moet. Ik kan alleen inspireren met mijn eigen gedrag. Wat iemand anders daar vervolgens mee doet, is aan hen.

Je vertelde me dat de resultaten van een onderzoek naar cognitieve restschade, boven verwachting goed waren. Hoe ver ben je in jouw herstel en wil en kan je op den duur weer gaan werken?

Ik zie arbeid niet alleen als betaalde arbeid. Ik zie het als een bijdrage leveren aan jezelf en de wereld waar je om geeft. Dat kan of/of zijn. Het verbaast me hoe arbeid die veel betaalt geregeld is. Ik ga op zoek naar interessant vast werk dat voldoende rust, regelmaat en geld biedt. Maar ik vind het ook leuk om te spreken. Ik ga dus beiden doen.

Update: Toen ik Yvo dit interview liet nalezen, stuurde hij mij het volgende nieuws. Ik heb zojuist een contract ondertekend dat ik als assistent manager van een natuurwinkel aan de slag ga. Het voelt gek omdat ik nu sinds jaren weer meer ‘zekerheid’ en ‘rust’ ervaar terwijl er op mondiaal niveau gigantische onzekerheid heerst… alsof ik de omgekeerde beweging maak.

 “Ik ben niet van de mainstream”

De sprekerswereld is nieuw voor mij. Ik keek naar de grote en veel gevraagde sprekers en dacht: wat erg is dit, ik kan hier niks mee. Totdat ik me besefte dat ik veel muziek heb gemaakt. Ik deed dat goed en met veel plezier, maar ik heb nooit naar de top 40 geluisterd. Ik ben niet van de mainstream, ik ben van de obscure muziek en nu ook van een alternatieve manier van spreker zijn.

“Wanneer 10.000 mensen hossen op de toppers. Dan vraag ik me af, waarom voel ik dat dan niet?”

Dat brengt wel onzekerheid met zich mee. Wanneer 10.000 mensen hossen op de toppers. Dan vraag ik me af, waarom voel ik dat dan niet?  Hoe kan iedereen dit zo te gek vinden? Je hoeft niet bij een massa te horen. De massa hoeft niet gelijk te hebben. Ik ben tegen wil en dank op zoek gegaan naar een plek waar ik me thuis voelde. Hier had ik nieuwsgierigheid voor nodig.

Zo ben ik bij de Punkscene terecht gekomen. In het begin zag ik iedereen daar als potentiële vriend. Maar dat is niet zo. De waarheid is veel complexer en kleurrijker, ook bij zo’n kleine scene. De punkscene geeft me veel voldoening en heeft ook zo zijn beperkingen. Hoe verhoud ik mij daartoe? Ik ga voor de muziek. Als ik aansluiting vind bij personen is dat te gek, zo niet dan is het ook goed. De punk scene, veganisme, anarchisme; ik streef naar kleine eilandjes en vrijstaten, maar die gaan er nooit helemaal zijn. Uiteindelijk krijg ik altijd met mezelf te maken.

Een van mijn favoriete vragen om mensen beter te leren kennen is: Wat is het meest nieuwsgierige dat je in je leven hebt gedaan?

Ouderschap. Dit was een grote sprong in het diepe. Ik was 24 toen ik vader werd. Dit was heel bewust. Ik koesterde de wens om vader te worden al zo lang als ik me kan herinneren. Voor Suzette hoefde het niet per se, maar dat veranderde. Suzette en ik hebben het er lang over gehad, maar kwamen er niet uit. Je hebt je eigen leven niet in de hand, kinderen heb je nog minder in de hand. Ik was zo nieuwsgierig en benieuwd hoe het zou zijn. We wisten het niet. Dus we dachten: laten we ervoor gaan.

“Het einde is zoek, ik vind het te gek.”

Het leven met kinderen is op alle fronten minder bestuurbaar. Wanneer ze ouder worden heb je weer meer tijd voor jezelf, maar wordt het complexer. Je blijft in je achterhoofd bezig met waar ze zijn. Jippe is 13 en reist alleen met de trein. Hij is op zijn tiende alleen met het vliegtuig naar Malaga gereisd voor een skatekamp. De reis was volledig onder begeleiding van de vliegtuigmaatschappij, maar toch…. Raaf (11 jaar) gaat alleen naar pianoles. Het einde is zoek, ik vind het te gek.

Het is belangrijk om naar kinderen te luisteren en ze de ruimte te geven die ze nodig hebben. Dat vraagt om een stap terug te nemen in je ego, je eigen belangen en tijd. Ik wil mijn kinderen normen en waarden en beleving meegeven. Dat botst soms. Bijvoorbeeld met gamen. Veel ouders worstelen ermee. Bij de jongens zie ik hoe belangrijk het voor ze is. Ik heb er niks mee. Toch doe ik mijn best om oprecht nieuwsgierig te zijn. Ik creëer nieuwsgierigheid, dan gaat er een wereld open waar je geen weet van had.  Zo gamen kinderen nooit alleen online. Door het te verbieden gooi je het kind met het badwater weg. Je kan net zo goed een fysieke kloof creëren. Ik wilde kinderen. Zij hebben er nooit om gevraagd. Ik zie het in die verhouding.

Hoeveel ruimte heb je dan voor jezelf en voor jouw eigen nieuwsgierigheid?

Dat is zoeken, zeker als ze heel klein zijn. Mijn oplossing is om dingen te combineren. Ik moet wel bij mezelf blijven. Bij oudere kinderen kan je makkelijker aan je eigen voorkeuren voldoen. Zo nam ik Jippe en Raaf mee op hun achtste en elfde mee naar een punkconcert en deden ze mee aan het stagediven.

Wat moet volgens jou iedereen over nieuwsgierigheid weten?

Het gaat al mis in de vraagstelling. Niemand moet iets. Dat vind ik heel lastig. Ik haal veel voldoening uit nieuwe dingen ontdekken. Ik gun iedereen momenten van voldoening en geluk.         

Wanneer je iemand een vraag stelt, moet je open staan voor welk antwoord dan ook. Ik heb geleerd om geen vragen te stellen waar ik het antwoord niet op wil weten. Ik heb deze wijsheid van agent K, uit de film Men in Black III. Daarom vraag ik mijn kinderen niet meer wat wil je eten? Ik vraag nu: wil je bloemkool of broccoli eten?

“Ik weet het niet en dat wil niemand weten.”

Op het einde van de documentaire over Yvo en de biologische tuinderij vraagt de interviewer aan Yvo: Deze film gaat over het leven na 36. Wat is dat dan? Zijn antwoord: “Ja, ik weet het gewoon niet. En dat wil niemand weten. Iedereen wil een afgerond antwoord. Ze willen helemaal geen open einde, maar dat is het wel. Ik heb geen flauw idee. Ik weet gewoon niet waar ik over een maand ga zijn, wat ik dan aan het doen ben en hoe ik eraan toe ben.”

Deze woorden blijven bij me hangen. Ik interviewde Yvo half februari. Op dit moment werk ik vanuit huis vanwege het Coronavirus. Ik realiseer me dat iedereen zich opeens een stukje beter kan invoelen in de onzekerheid, beperkingen en veranderingen die iemand met NAH, een chronische of zelfs levensbedreigende ziekte ervaart.

Fantastisch, stom en onfortuinlijk toeval

Fantastisch toeval, maar ook stom en onfortuinlijk toeval kunnen ervoor zorgen dat je leven van de ene op de andere dag totaal verandert. Een fietsongeluk op je vijftiende kan op je 36^ste ervoor zorgen dat je op het randje van de dood balanceert en je dromen los moet laten. Het fantastische toeval dat een chirurg onverwacht een plekje over heeft voor een risicovolle operatie die je leven kan redden biedt opeens weer nieuwe perspectieven. Hoop houden en iedere keer opnieuw onderzoeken hoe je je verhoudt tot jouw nieuwe realiteit helpt om in kansen te blijven denken en daar is Yvo een kei in.

Hoe ga jij om met onzekerheid en onverwachte beperkingen?

Ik hoor het graag van je via de comments hieronder of via de mail: danae.bodewes@fontys.nl

Vind ik leuk