Listening beyond hearing

Luisteren om te begrijpen, niet om te reageren. Horen wat er niet gezegd wordt. Beiden zijn voorbeelden van vaardigheden die je kan leren en die bijdragen aan een goede samenwerking volgens Fontys onderzoeker Els De Maeijer.

Taal en duurzame communicatie

Op Knowco een matchingplatform voor academics en business, luisterde ik naar een podcast met Els De Maeijer en Emile Asselbergs over de impact van taal en duurzame communicatie op open innovatie. Een boeiende podcast die zeker de moeite waard is om te luisteren!

Els De Maeijer vertelt in de podcast over haar PhD onderzoek. Els kreeg het voor elkaar om mee te mogen luisteren in verschillende boardrooms waar business en academics hun gezamenlijke projecten bespraken. Ze observeerde en beschreef drie casussen. Emile was ten tijde van het onderzoek een van de eigenaren van Phenom-World; een high tech bedrijf dat samenwerkte met vele partijen. Phenom-World was een van de casussen.

Voor haar onderzoek gebruikt Els een kwalitatieve etnografische benadering.  Els: mensen praten graag over zichzelf en waarom ze iets doen. Ik kijk en luister naar hoe mensen op elkaar reageren. Ik let bijvoorbeeld op excuses, stiltes, beleefdheden en het benoemen van verwachtingen, gebeurt dit bewust of niet. Door hiernaar te kijken worden patronen zichtbaar.

Deze podcast deed me denken aan een boek dat al langer in mijn boekenkast staat en me blijft boeien: Het et-cetera principe; een nieuw perspectief op organisatieontwikkeling van Thijs Homan (2013). In de podcast, op het Knowco platform en in de theorie van Thijs Homan hoor, zie en lees ik voorbeelden, tools en tips die mijn inziens bijzonder waardevol zijn voor de innovatie en veranderprocessen die zich in het hoger onderwijs afspelen. Hieronder de lessen die ik meeneem van deze drie bronnen.

Gebruik een coach

Contacten leggen en samenwerkingsmogelijkheden verkennen is vaak een leuk en inspirerend proces. Wanneer het aankomt op echte samenwerking en onderling vertrouwen begint de uitdaging. In de podcast wordt het belang onderstreept om aan beide kanten een  (interne) coach te gebruiken om de samenwerking en de communicatie lopend te houden. Emile Asselbergs geeft aan dat de coach iemand moet zijn met een sterke positie binnen de eigen organisatie. Wanneer de coach ervoor zorgt dat de relatie met de innovatiepartner in stand blijft, dan volgt de rest van de organisatie. In organisaties zijn veel volgers. Zij moeten de coach vertrouwen en zullen dan volgen. Je hebt hiervoor een erg directe lijn nodig tussen de coaches. De coaches moeten onderling met elkaar matchen zowel professioneel als persoonlijk, anders werkt het waarschijnlijk niet.

Els: Je moet je als coach bewust zijn van wat er impliciet voor je afspeelt. Awareness en preparedness dat er op meta-niveau ook een proces zich afspeelt. Dit is een vaardigheid die je kan leren. Het gaat bovendien om leiderschapsvaardigheden om een groep te laten volgen en dingen bespreekbaar te maken. Je moet intrinsiek geïnteresseerd zijn in anderen. Wat is hun motivatie, wat levert het hen op?

Neem de tijd

In de podcast benadrukt Els De Maeijer het belang van tijd. Tijd is één van de belangrijkste voorwaarden voor succesvolle samenwerking; tijd besteden aan communicatie zelf. Neem de tijd om hardop te denken. Een niet te strakke agenda is hiervoor een belangrijke voorwaarde. Om dingen bespreekbaar te maken heb je tijd nodig. Als er geen tijd is dan worden de verschillen vaak niet bespreekbaar gemaakt. Emile Asselbergs geeft aan daarom niet op zijn telefoon te kijken tijdens een bijeenkomst om er zo ècht met zijn aandacht bij te zijn.

Awareness and preparedness

Els is heel duidelijk in haar conclusie; er is niet één recept voor succesvolle samenwerking in open innovatie. Ze geeft dan ook liever geen advies maar beoogt vooral bewustzijn en aandacht te creëren voor het meta-proces. De achtergrond en het absorptievermogen van de deelnemers hebben een invloed op de wijze van communiceren net als de sector, de markt en de klanten van de deelnemers. Toch is het is niet belangrijk waarom personen iets zeggen of doen, maar vooral wat het effect is. Is dit het gewenste effect of niet?

Voor Emile waren de observaties van Els een eye opener. “Ik werd me door het artikel van Els pas bewust wat je rol kan zijn in samenwerking. Technische mensen kijken naar het proces en de inhoud, maar zijn zich niet bewust van het meta-proces.”

Het et-cetera principe

Het is hier waar ik graag de relatie leg naar het boek Het et-cetera principe. Homan (2013) “beschouwt organisaties niet als het primaire resultaat van datgene dat managers doen. Maar juist als resultaat van datgene waar alle mensen binnen en buiten de organisatie mee bezig zijn. Managers dus niet als het epicentrum van de verandering, maar hooguit als één van de vele spelers”.

Homan benadrukt net als Els De Maeijer het belang van taal en communicatie in organisatieontwikkeling en -verandering en gebruikt tot de verbeelding sprekende metaforen zoals: petrischaaltjes en eiland hoppen.

Volgens Homan (2013) is er een aanvullende wereld (het et cetera) die je niet kunt zien wanneer je alleen maar door een managementbril kijkt. “Wat gebeurt er nou eigenlijk echt in de dagelijkse praktijk van organisaties? En hoe verhouden managementprocessen zich tot de vele ándere dynamieken die gaande zijn?” Dit relateert aan de conclusie van Els dat het van groot belang is je bewust te zijn van de meta-processen binnen en tussen de organisaties. Zonder het bewustzijn van deze meta-processen is volgens Els en Emile een samenwerking gedoemd te mislukken.

Petrischaaltjeswereld

Homan (2013) omschrijft de petrischaaltjeswereld als de conversationele realiteit van organisaties. Homan begint zijn uiteenzetting over de petrischaaltjeswereld met de verwijzing naar wat hij noemt het worm’s eye perspective: onze werkelijkheid is vooral een lokale werkelijkheid gebaseerd op vele dagelijkse gesprekken die we met onze omgeving voeren. “Het zijn juist die dagelijkse conversaties die van grote invloed zijn op wie we zijn, hoe we tegen de werkelijkheid aankijken, wat we wel en niet belangrijk vinden en ook hoe we reageren op en denken over formele structuren, managementverhalen, procedures, regels, systemen en acties”.

Juist vanwege deze worm’s eye perspective is het met het oog op organisatieverandering en -ontwikkeling gezond om regelmatig de standaard netwerken en patronen te doorbreken. Werk samen binnen je eigen organisatie, maar ook met personen buiten je eigen organisatie. Verken verschillende domeinen, regionaal, nationaal en internationaal.

Eilandhoppen

Om de gezamenlijke ambities voor de toekomst te kunnen realiseren is het van belang dat Fontys en haar stakeholders gezamenlijk gaan bewegen. Een beweging die doorwerkt naar of juist zijn oorsprong vindt op de werkvloer zodat deze werkelijk ten goede komt aan alle werkenden en lerenden. Door van petri- naar petrischaaltje te hoppen en elkaar te besmetten verandert de inhoud van de petrischaaltjes; ze zijn niet langer dezelfde. Dit is het op gang brengen van sociale bewegingen die alleen op gang kan komen door met elkaar in aanraking te komen.

Knowco

Knowco biedt een platform om, onafhankelijk van organisaties, academici en business (intern)nationaal met elkaar in contact te brengen. Anders verwoordt faciliteert Knowco het eilandhoppen. Door middel van onder andere blogs en podcasts worden diverse eilanden in de spotlight gezet om op deze wijze anderen te inspireren om op reis te gaan. Knowco maakt het vinden van de gepaste bestemming gemakkelijk en snel door een goede zoekfunctie. De eenvoud maakt dat de vele mogelijke bestemming opeens een stuk dichterbij en makkelijker bereikbaar lijken. Knowco maakt hiermee de drempel voor het over de muren van de eigen organisatie heen kijken stukken lager.

Eerst begrijpen dan begrepen worden

Hoe combineert dit alles met onze behoefte om niet teveel te praten en meer te doen? Ik onderschrijf de noodzaak om van praten naar doen te komen. Uit verschillende onderzoeken, waaronder het onderzoek van Els en het rapport Innovatiekracht hbo en mkb, samen sterker staan blijkt echter dat de samenwerking tussen het hbo en het werkveld nog niet altijd verloopt zoals we zouden willen. Om deze reden is het gepast of zelfs noodzakelijk om ons meer bewust te worden van de kwaliteit van de interactie na de initiële besmetting.

Van praten naar elkaar begrijpen en doen

Gebruikmakend van de eerder genoemde bronnen en mijn eigen ervaring en inzicht vat ik de bevindingen en adviezen samen:

• Om tot organisatieverandering en -ontwikkeling te komen zullen Fontys petrischaaltjes zich met elkaar en met petrischaaltjes buiten Fontys moeten gaan besmetten met ideeën en betekenisgeving. Niet om één te worden zonder onderscheid, maar om gemeenschappelijke doelen en taal te ontwikkelen die als basis voor vertrouwen en samenwerking dienen.
• Kennisbruggen, eilandhoppers of linking-pins tussen twee of meer partners zijn de verbinding tussen intern en extern. Deze linking pins kunnen een gezamenlijke beweging in gang zetten.
• Neem tijd om te praten en vooral te luisteren. We moeten van praten naar doen. Het is daarom belangrijk om tijd te steken in het elkaar leren kennen, begrijpen en vertrouwen. Hierbij zijn getrainde gespreksbegeleiders of coaches geen overbodige luxe.
• Maak je expertise zichtbaar en ga pro-actief op zoek naar gelijkgestemden of disruptors die je verder kunnen helpen in je innovatieproces. Wijk af van de standaard personen en de standaard wegen. Durf hulp te vragen van experts wanneer nodig. Denk hierbij verder dan je bestaande netwerk en verruim actief je eigen netwerk.
• Praktische, faciliterende platformen zoals Knowco.net, Braventure, Brainport Development etc. kunnen gebruikt worden om de nieuwsgierigheid te prikkelen, potentiële partners te ontdekken en bruggen te bouwen tussen Fontys en haar stakeholders.

Meer over taal

Ben je geïnteresseerd in de rol van taal bij samenwerken in het onderwijs? Lees dan ook de volgende publicaties van andere Fontys collega’s

Smulders, F. & Swet, J. van. (2016). In samenspraak. Taal en communicatie in de onderwijspraktijk. Op: PlatformPraktijkontwikkeling.nl. Utrecht: WOSO.

Swet, J. van & Otter, M. den (eds) (2017). Vier jaar leerkracht in samenwerken. Professioneel samenwerken met de omgeving aan ontwikkelingskansen van leerlingen. Tilburg: Fontys.

 

 

Vind ik leuk