Een leven lang leren kent geen vaste formats

Over het hebben, verliezen, hervinden en koesteren van nieuwsgierigheid.

Wat doe je wanneer je, je kinderen en jezelf optimaal de vrijheid wilt geven om je op je eigen manier te ontwikkelen? Echtpaar Mirjam en Rob Stam hebben hier samen een aantal duidelijke keuzes in gemaakt. Zo gaat hun oudste dochter Tirza sinds haar vijfde naar LOS een sociocratische school voor kinderen van 4 tot en met 21 jaar in Deurne. Daarnaast besloten ze het initiatief te nemen voor Allemansland, een Ecodorp met Zweedse houten huisjes.

Nieuwsgierige types XI, Rob (36) en Mirjam (30) Stam ouders van Tirza (7) en Lianne (3) en initiatiefnemers van Ecodorp Allemansland

Ik ken Mirjam en Rob van LOS, waar mijn zoon naar school gaat en van Allemansland waar mijn gezin en ik bij betrokken waren. Het interview vindt plaats ’s avonds bij  Mirjam en Rob thuis. De kinderen liggen al in bed. Voor me zitten twee nieuwsgierige en ondernemende mensen. Dit wordt mijn eerste duo-interview voor deze interview reeks. En dan ook nog eens echtpaar. Ik ben erg nieuwsgierig hoe dit gaat verlopen!

Wat betekent nieuwsgierigheid voor jullie?

Mirjam: Voor mij is nieuwsgierigheid met een open blik de wereld in blijven stappen, zonder oordeel. Ik ben sowieso wel een nieuwsgierig persoon. Ik ontdek graag nieuwe dingen. Ik wil vaak het naadje van de kous weten.

Rob: Ben ik echt nieuwsgierig? vroeg ik me af. Vroeger werd ik vaak nieuwsgierig genoemd en nu nog steeds. Ik zoek het vooral in kennis. Tot in detail alles willen weten om het grotere geheel te overzien. Ik vind het belangrijk dat nieuwsgierigheid gekoesterd wordt. In plaats van dat het de kop in wordt gedrukt als iets lastig of als bemoeienis, terwijl het bedoeld is om jezelf te kunnen ontwikkelen.

Welke rol heeft nieuwsgierigheid in jullie eigen jeugd gespeeld?

Mirjam: Mijn moeder nam me de wereld mee in. We gingen op ontdekkingstocht. Ik heb mijn open houding van mijn moeder meegekregen. Elke schoolvakantie gingen we op pad. Maar ook in onze alledaagse gesprekken kwam het terug. Mijn moeder vond onze mening [Mirjam heeft een oudere broer en zus] even belangrijk als die van haar. Een open houding naar kinderen toe nodigt uit tot nieuwsgierigheid, tot vragen stellen. Om niet te oordelen totdat je ergens een goed beeld van hebt.

Rob: Ik herinner me vooral school en dat daar nieuwsgierigheid de kop in werd gedrukt. Leergierigheid werd wel gewaardeerd en ondersteund maar dan alleen op de punten waarop zij wilden dat je je verder ontwikkelde. Niet waar je eigen interesses lagen om je wereld te verbreden. Ik was heel nieuwsgierig naar zekere verbanden. Toen ik 8 jaar was rekende ik tot zeer laat in de avond in bed, door van het ene naar het andere kwadraat te springen. Maar een link naar de formule kon ik nog niet leggen. Op school moest ik minder gaan rekenen en mijn aandacht naar andere dingen verleggen, terwijl mijn interesse bij rekenen lag.

Mirjam: Als kind mocht ik van mijn moeder alle vragen stellen die ik had, als ik het maar netjes deed en met respect. Mijn moeder had een school gekozen die paste: een school met Vrije School en Montessori invloeden. De school had een grote tuin en een kleine kinderboerderij. Het paste bij onze gezinssituatie. Mijn middelbare school paste niet zo goed bij wat ik van huis uit had geleerd. Bijvoorbeeld tijdens een Nederlandse les kreeg ik de opdracht om een stuk te schrijven over vluchtelingen. Ik had zoveel research gedaan. Ik kreeg een 1, omdat de docent zei dat het onmogelijk was dat ik het zelf had gedaan. De middelbare school paste niet goed bij mij. Ik ben daar een stuk nieuwsgierigheid kwijtgeraakt. Ik heb het daarna rond mijn 20^ste pas weer hervonden.

Kan je daar meer over vertellen. Hoe kwam het dat je, je nieuwsgierigheid was kwijtgeraakt? Ik ben toen behoorlijk depressief geweest. Nieuwsgierigheid hangt voor mij samen met plezier in het leven. Dat is er een hele tijd niet geweest.

Hoe heb je, jouw nieuwsgierigheid teruggekregen? Wat het terugbracht was meer in contact zijn met mezelf en waar ik blij van werd. Ik ben toen weer dingen gaan doen die bij mij pasten, niet die zo hoorden.

Wat knap. Hoe was je in staat om deze stap dichter naar jezelf te zetten? Dit was de zelfmoord van één van mijn beste vriendinnetjes. Ik dacht toen: ‘dit wil ik niet, zo wil ik niet eindigen’. Ik wil niet dat mijn leven eenzelfde einde zou krijgen. De zelfmoord van mijn vriendin zorgde voor een klik in mijn hoofd, waardoor ik weer anders kon kijken. Het voelde bijna alsof er wat van haar kracht bij mij terecht was gekomen waardoor ik weer verder kon gaan.

Je schreef onlangs een mooie blog over jouw brede interesses met de titel: Altijd maar wat anders willen. 

Je schrijft: deze afbeelding maakte ik toen ik 19 was. Er zat een gevoel achter van machteloosheid, want oh, wat vervloekte ik deze eigenschap van mijzelf. De eigenschap die maakte dat ik na ergens een periode gepassioneerd voor te zijn gegaan behoefte had aan verandering. Kon ik nou nooit ergens rust in vinden? Wat moest ik met mijn leven, als ik elke keer wat anders wilde? Ik werd er helemaal moedeloos van. Je eindigt de blog met: Altijd maar iets anders willen, Soms een beetje lastig. Maar vaak vooral ook mooi.

Lees hier de volledige blog van Mirjam op haar website Verwonderwereld.nl

Ruimte geven in de opvoeding

Welke rol speelt nieuwsgierigheid in de opvoeding van jullie kinderen?

Mirjam: We stimuleren niet bewust de nieuwsgierigheid. We stimuleren wel bewust om te doen waar ze blij van worden, waar ze zich goed bij voelen. Dan komt wat je nodig hebt vanzelf in je leven.

Rob: Het draagt bij aan wat je kan bereiken als je je nieuwsgierigheid vast kan houden. Het remmen van nieuwsgierigheid kan de ontwikkeling belemmeren. Nieuwsgierigheid is van essentieel belang voor je intrinsieke motivatie. Het onderwijs geeft weinig ruimte om echt je nieuwsgierigheid te kunnen volgen. Alleen datgene wat al op de agenda staat. Ik geloof dat kinderen die hun intrinsieke motivatie kunnen volgen de mensen kunnen worden die de wereld veranderen, zoals bijvoorbeeld Einstein in het verleden en Elon Musk van Tesla.

Jullie hebben twee kinderen, twee meisjes, een van 7 jaar oud en een van 3 jaar oud. Zien jullie verschillen in de wijze waarop zij nieuwsgierig zijn?

Dit uit zich bij beiden heel anders. Tirza is een meisje dat heel veel ergens over nadenkt en er vol induikt. Ze is eerst aan het absorberen; ze observeert veel. Wanneer ze zeker weet dat ze het beheerst dan gaat het gebeuren. Lianne stelt veel vragen. Zij wil over heel veel dingen een beetje weten. Lianne is meer een doener en ontdekker. Ze is van het vallen en weer opstaan.

Een mooi voorbeeld waaruit het verschil tussen hen blijkt vind ik de manier waarop ze als baby/dreumes zijn gaan lopen. Tirza liep met 8 maanden al aan de hand, maar zette haar eerste losse stappen pas met 14 maanden. Vanaf dat moment liep ze niet gewoon, maar kon ze ook meteen rennen. Het duurde een tijdje voor ze het vertrouwen had los te kunnen lopen, maar ze is daarbij nauwelijks gevallen. Lianne begon met 11 maanden met los lopen. Ze viel na elke paar stappen, stond lachend weer op en liep weer verder.

Met skeeleren gebeurde het zelfde. Tirza skeelert al 2 jaar, eerst voorzichtig met het handje vast en nu na 2 jaar los. Lianne begon meteen zonder handje vast te houden. Ze wilde zelf ontdekken hoe het moet.

Tirza is meer een denker, Lianne meer een doener. Ze ontdekken de wereld allebei op hun heel eigen manier.

Zowel met LOS als met Allemansland kiezen jullie duidelijk voor een omgeving waarin ruimte is om je eigen nieuwsgierigheid en ondernemendheid te volgen en te ontwikkelen. Wat zijn volgens jullie de voorwaarden voor een omgeving waarin iemand nieuwsgierig en ondernemend kan zijn?

Mirjam: Evenwaardigheid, als die er niet is dan is het lastig om ruimte te voelen om echt op ontdekking te gaan.

Rob: Voor mij is dit ook een heel belangrijk grondbeginsel. Een veilige omgeving om je intrinsieke motivatie te volgen, je nieuwsgierigheid te volgen. Wanneer dat duidelijk uitgesproken wordt en duidelijk in de visie omschreven staat, biedt dat een kader met daarbinnen heel veel ruimte. Waardoor het voor sommige mensen niet meer als een kader voelt. Ook het vertrouwen dat dat wat je doet zal slagen is belangrijk. En dat je gezamenlijk achter de doelstellingen staat en de visie deelt.

Mirjam: het gaat om het hebben van vertrouwen. In de goede bedoeling om samen een project op te zetten. Of bij voorbeeld op LOS: dat een ander, ook een kind, wel weet wat hij nodig heeft. Je kan de ander handvatten aanreiken. Maar de ander weet het beste met welke handvatten hij wel of niet uit de voeten kan. Dat is evenwaardigheid.

Rob: De ruimte geven voor de gedachten van een ander.

Mirjam: Wat voor jezelf het beste past, past niet altijd voor een ander. Wat voor jou de snelste weg is, is voor een ander niet altijd zo. Ik vind het belangrijk open te blijven staan voor communicatie over deze verschillen. Die verschillen kunnen tot de mooiste inzichten leiden. Zo kan je met communicatie komen tot iets wat voor alle partijen als kloppend voelt.

Jullie werken thuis, bij LOS en bij Allemansland met de Consent-Methode.  Een methode om vanuit gelijkwaardigheid constructief samen te werken en gedragen besluiten te nemen. Kunnen jullie hier wat meer over vertellen?

Mirjam: De Consent-Methode is een methode met een naam. Maar het is zo verweven in wie ik ben dat het niet als een methode voelt. Hoe ik van nature met anderen omga, waarvan ik het mooi zou vinden als iedereen zo met elkaar omgaat. De consent methode is een organisatievorm die bij deze filosofie helpt om tot een overeenkomst te komen. Het gaat mij vooral om de ander in zijn waarde te laten.

Zetten jullie grenzen aan de nieuwsgierigheid van jullie kinderen? Mogen ze alles verkennen en ontdekken? Hoe bepalen jullie de grens van wat wel of niet kan?

Mirjam: Ik zie de vrijheid die wij geven niet als grenzeloos. We gaan in gesprek met de kinderen waarom we bijvoorbeeld iets niet een goed idee vinden. Dat begrijpen ze goed. Tirza gaat normaal om 19.00 naar boven om zich slaap klaar te maken. Wil ze om pas om 20.00 naar boven gaan dan kan ze daar een motie motie over indienen. We bespreken dan wat voor iedereen fijn zou zijn en maken daar samen afspraken over. Dat betekent niet dat iedereen zich altijd aan alle afspraken houdt, soms worden grenzen ook verkend. Door in contact te blijven zoeken we een oplossing die voor iedereen prettig voelt.

Rob: de belangrijkste grens is veiligheid voor anderen en jezelf. En een stuk vertrouwen dat ze gevaar wel zien. Ik weet bijvoorbeeld dat Lianne niet zomaar de weg opgaat. Als ze het toch doet, grijp ik in. Als het niet te gevaarlijk is geef ik ruimte om fouten te maken. Ze mogen dan zelf kijken waar de grenzen liggen. Wanneer ze bijvoorbeeld valt, is dat niet leuk, maar het hoort erbij.

Mirjam: Ze klimmen allebei graag. In bomen, op heuvels. Dit is soms best spannend. Toch weten zij beter dan ik wat ze kunnen. Ze kunnen altijd om hulp vragen of het niet doen.

Een van de spannende dingen van de sociocratische school LOS is dat de kinderen geen schooldiploma krijgen. Wil een kind de school met een diploma verlaten dan moet hij zelf het initiatief nemen om staatsexamens af te leggen. Hoe kijken jullie hier tegenaan? Hoe belangrijk vinden jullie dit diploma?

Rob: Het is belangrijker dat ze mens worden en gelukkig zijn. Er zijn veel wegen die daar naartoe kunnen leiden. Laat ze zelf maar ontdekken welke weg, bij ze past. Wanneer ze een diploma nodig hebben, dan halen ze een diploma. Een diploma leidt niet per definitie tot een succesvolle carrière. Er zijn veel succesvolle ondernemers die zonder een diploma te halen toch meer geld verdienen dan afgestudeerde werknemers. Ik heb het idee dat als je vwo en universiteit hebt gehaald en veel geld verdient, je niet per definitie gelukkig bent. Ik zie veel mensen tussen de 30 en 40 met een goede baan. Ze hebben altijd goed hun best gedaan en lopen nu vast. Ze weten niet waar ze blij van worden. Wanneer kinderen jong naar een school als LOS gaan, verliezen ze niet de verbinding met hun intrinsieke motivatie om te weten waar ze blij van worden.

Mirjam: Toen ik van LOS hoorde sprak het onderwijsconcept me meteen aan. Het diploma was voor mij de laatste hobbel die ik over moest voor ik voor LOS kon kiezen. Deze zorg heeft ruimte gemaakt voor het vertrouwen dat ze hun weg wel gaan vinden. Kinderen die een democratische of sociocratische school hebben doorlopen staan vaak heel bewust in het leven en kunnen goed voor zichzelf zorgen. Financieel zijn ze onafhankelijk en ze weten wat ze nodig hebben om te functioneren als mens: werk en privé.

Rob: Ik heb zelf mijn middelbare school niet afgemaakt. In eerste instantie geloven veel mensen niet dat ik geen diploma heb. Ze zeggen vaak: maar je bent toch heel erg slim. Ik ben op 5 vwo op school blijven zitten, toen de tweede fase werd ingevoerd. Ik ben toen fulltime gaan werken. Toen ik stopte met school ben ik pas echt gaan groeien. Ik werkte in de keuken bij de McDonalds, en groeide al snel door naar trainer en daarna manager. Daarna heb ik bij een telefoonwinkel een vergelijkbaar pad doorlopen van verkoper naar shopmanager. Daarna ben ik naar het hoofdkantoor verhuisd. Ik werk nu bij een softwarebedrijf in Lierop.

Jullie zijn beiden nieuwsgierige en ondernemende personen. Jullie zijn met veel dingen tegelijk bezig en bouwen samen de toekomst van jullie gezin. Hoe balanceren jullie dit met jullie gezinsleven en persoonlijke ontspanning?

Rob: Voor een groot deel gaat dit vanzelf. Zolang je het met plezier doet, voelt het niet als werk.

Mirjam: Voor mij wordt het soms wel teveel. Rustperiodes helpen en met z’n 4-en op vakantie gaan. Of iets voor mijzelf doen dat ik echt heel leuk vind. Bijvoorbeeld een dagje weg. In het weekend gaan we er vaak met z’n vieren op uit. Het is belangrijk om genoeg tijd te blijven maken voor elkaar.

Rob: Bij vlagen is het teveel, qua tijd. Ik zie het als een periode heel hard werken aan een groter geheel. Straks plukken we de vruchten ervan. Bij het opzetten van een Ecodorp horen ook minder leuke dingen, die moeten gebeuren. Wat het makkelijker maakt om het te doen, is dat je het doel dat je voor ogen hebt heel graag wil bereiken. Ik weet hoe blij andere mensen ervan gaan worden. Dat is mijn drijfveer: doen waar andere mensen heel blij van worden.

 

Knap dat jullie dit als stel doen.

Mirjam: Rob is de denker: hij doet alles weldoordacht. Ik zeg: we gaan het doen, we wagen de sprong. Zodat het niet alleen bij ideeën blijft maar ook tot uitvoering komt. Zo zijn we samen mooi in balans.

Rob: Ondernemerschap is de beren op de weg wel zien maar te kijken wat je wel kan bereiken. Bijvoorbeeld door te wachten tot de beer echt bedreigend wordt, dan is er vast een passende oplossing. Dan komt het goed, of we hebben samen een mooi proces doorlopen.

Terug naar de kern

Met Ecodorp Allemansland creëren jullie niet alleen een mooie woon en leefomgeving maar maken jullie ook een statement . Wat zien jullie als de grootste maatschappelijke uitdagingen en hoe dragen jullie initiatieven eraan bij om een oplossing te creëren voor deze uitdagingen?

Rob: Hoe we met de wereld omgaan en met elkaar. Vroeger was ik het liefst wereldverbeteraar geworden. Om de hele wereld te veranderen, kom je heel veel beren op de weg tegen en gebeurt er uiteindelijk niks. Via Allemansland en de opvoeding van onze kinderen hoop ik een klein stukje bij te dragen aan een mooiere wereld. Ik zie graag dat mensen meer met elkaar omgaan. Met elkaar leven in plaats van langs elkaar heen leven. Hoe we met de wereld omgaan: door in plaats van haar uit te putten, te verduurzamen. En door te kijken of het ietsje minder kan. Er zijn duurzame ontwikkelingen om beter om te kunnen gaan met de stijgende energie behoefte. Maar kan die energie behoefte ook een stukje minder? Hoe zorg je bijvoorbeeld dat je minder spullen nodig heb? Hier zijn we mee bezig bij Allemansland.

Mirjam: Voor mij is de grootste maatschappelijke uitdaging het individualisme dat bij veel mensen speelt. We wonen nu in een echt wel heel fijne wijk, maar het meeste leven speelt zich af achter de voordeur. Er wordt niet meer zoals vroeger veel op straat gespeeld en er is veel minder betrokkenheid bij elkaar dan ik zou willen. Ik heb zelf wel een mooie bubbel om me heen gecreëerd van fijne mensen anders met elkaar omgaan, maar als ik buiten die bubbel ga word ik soms wel verdrietig van wat ik zie. Er is veel egocentrisme, waarbij het zo gemakkelijk is om uit het oog te verliezen hoe goed we het hier in Nederland al hebben.

Met Allemansland hopen we terug te gaan naar de kern. Minder alleen voor jezelf bezig zijn, maar meer in contact zijn met anderen en meer terug naar de natuur. Door kleiner te leven, leef je ook vanzelf meer buiten en met de seizoenen mee. Door zelf groenten te telen hecht je al snel meer waarde aan wat je in je mond stopt, omdat je weet waar het vandaan komt. Door onze manier van leven, met Allemansland en bij LOS willen we de kinderen meegeven dat ze dingen niet doen alleen ‘omdat het zo hoort’, maar omdat het goed voor ze voelt.

Rob: De grootste uitdaging is dat mensen van nature bang zijn voor verandering. We willen mensen graag inspireren en met positiviteit besmetten, niet door revolutie maar door evolutie. Kinderen die van jongs af aan zo zijn opgevoed, vechten zich geen weg om dingen te veranderen maar zijn in staat op een meer evenwaardige wijze bij te dragen aan de ontwikkeling van een mooiere wereld.

Een leven lang leren kent geen vaste formats

Na dit interview met Mirjam en Rob blijven mij met name twee dingen bij.

Het belang van een omgeving waarin er vrijheid is om je eigen keuzes te maken en evenwaardige relaties met anderen te onderhouden. Wanneer deze voorwaarden in orde zijn kan je als persoon optimaal ontwikkelen en je eigen nieuwsgierigheid volgen. Dan kan je doen en vragen wat jij interessant en relevant vindt in plaats van enkel dat te doen wat er van je verwacht wordt. En niet onbelangrijk, het stelt je in staat om plezier in je studie, werk en het leven te ervaren.

Het weten wat je wilt en vertrouwen hebben dat het goed komt. Dit is volgens Rob en Mirjam belangrijker dan het halen van een diploma. Ik ben het met ze eens. Een diploma faciliteert, communiceert en heeft veel waarde. Een leven lang leren kan op verschillende manieren vorm gegeven worden. De een haalt een diploma op jonge leeftijd, de ander leert in de praktijk en besluit later alsnog een diploma te halen. Omdat het nodig is of simpelweg omdat de persoon het zelf wil. Een diploma hebben is geen garantie voor succes, net als dat geen diploma hebben geen garantie is voor gebrek aan succes. Dat de weg zonder diploma extra uitdagingen met zich meebrengt is de realiteit. Maar waar de een dit als een bedreiging ervaart, biedt dit voor de ander ruimte en een uitdaging.

OPROEP: In wat voor omgeving voel jij de ruimte om je eigen nieuwsgierigheid te kunnen volgen?

Ik hoor het graag van je.

 

 

 

 

 

 

 

Vind ik leuk