De puurste essentie

We worden overspoeld door een kennis-tsunami. Vaak wordt de nutteloosheid van deze kennis benadrukt. Dit blog gaat daar niet over, maar over de enorme hoeveelheid waardevolle kennis waardoor we worden bedolven. Kennis die we het liefst automatisch in ons brein zouden willen downloaden en categoriseren, maar dat gaat helaas (nog) niet.

Open access, een vloek of een zegen voor kenniswerkers?

Heb je toegang tot de databases van academic journals dan word je helemaal overweldigd door alle specialistische en gedetailleerde wetenschappelijke kennis die voor handen is. Met de introductie van open access wordt deze wetenschappelijke kennis voor nog meer mensen gratis beschikbaar, dus ook voor de vele kenniswerkers die Nederland rijk is. Ben je nog niet bekend met de term kenniswerk? Bekijk dan vooral de documentaire ‘Kenniswerk’. Informatie verzamelen, opslaan, doorzoeken, analyseren, beoordelen, verwerken, bespreken, en gebruiken om je werk te doen. Als dat een groot deel van je dagelijkse werkzaamheden is, dan ben je volgens watiskenniswerk.nl waarschijnlijk een kenniswerker.

Hoe gaan kenniswerkers straks met deze nieuwe ‘extra’ overload aan wetenschappelijke data en kennis om? Hoe pikken zij dat eruit wat ze nodig hebben? En hoe gaan ze ermee om dat ook in de wetenschap onderzoeken elkaar regelmatig tegenspreken? Welke hypotheses moeten ze testen en welke vragen moeten ze stellen om tot de essentie van het onderwerp van hun interesse te komen? Wat betekent het woord essentie überhaupt?

Essentie

Het cultureelwoorden boek omschrijft het woord essentie als volgt: (Latijn: essentia = het wezen van iets) Datgene wat een ding tot dit speciale ding maakt, zijn eigen, diepste en onveranderlijke natuur. Essentie staat tegenover existentie (existentia), het (veranderlijke) bestaan van dat ding in de dimensies van de ruimte en tijd. De essentie van een ding moet in het wetenschappelijk begrip van dat ding tot uitdrukking worden gebracht.

Maar wanneer weet je dat je de essentie van een onderwerp te pakken hebt? Deze vragen kwamen bij mij op toen ik Martijn Aslander bedenker van de docufilm ‘Kenniswerk’ hoorde spreken over de puurste essentie. Tijdens Permanent Beta Dag #16 in Amersfoort over boeken schrijven en podcast legde Martijn uit hoe hij als kenniswerker dag na dag een enorme hoeveelheid informatie tot zich neemt en analyseert.

Hij heeft verschillende manieren waarop hij deze berg aan informatie op zijn eigen manier weet terug te brengen tot zoals hij dat liefdevol noemt: de puurste essentie. Martijn’s verlangen naar en misschien zelfs obsessie voor de puurste essentie deed mij denken aan een fantastisch boek: Het parfum van Patrick Süskind.

‘Het parfum’

Een veel te korte samenvatting van het boek ‘Het parfum’ is dat de hoofdfiguur Jean-Baptiste Grenouille in het achttiende eeuwse Parijs wordt geboren zonder eigen lichaamsgeur, maar wel met een uitzonderlijk gevoelig reukorgaan. Doordat hij geen eigen lichaamsgeur heeft wordt hij direct na zijn geboorte verstoten en lijkt hij onzichtbaar voor anderen. Mensen merken hem simpelweg niet op omdat hij geen eigen geur heeft. Vanuit een verlangen om gezien te worden en geliefd te zijn, wordt hij na wat omwegen leerling parfumeur en gaat hij op zoek naar de puurste essentie. In dit verhaal is de puurste essentie een geur gedestilleerd uit geuren afkomstig van beeldschone, geliefde vrouwen, die hij vermoord heeft om de essentie van hun geur te kunnen destilleren en bewaren. De puurste essentie van deze vrouwen samen vormen uiteindelijk een meesterparfum met overweldigende effecten. In 2006 werd het boek verfilmd, je vindt de trailer hieronder.

 

Tijdens de treinreis terug naar huis begon ik steeds meer overeenkomsten tussen het verhaal van Martijn en het verhaal van Jean-Baptiste Grenouille te zien. Ik zat gniffelend in de trein vanwege de binnenpretjes, want ergens is het natuurlijk absurd en dubbelzinnig om Martijn’s wijze van kenniswerk te vergelijken met de werkwijze van een seriemoordenaar in de achttiende eeuw.

Een stapel scheursels

Het meest beeldende en vermakelijke gedeelte van Martijn’s  persoonlijke verhaal ging over de manier waarop hij als kenniswerker tot de puurste essentie; het hoogste condensaat van kennis komt.

Tijdens een gedetailleerde omschrijving van zijn ochtendritueel met vermelding van tijden, aantal push-ups en andere routines, vertelde hij hoe hij onder andere op de wc met een kop koffie erbij kranten, journals en magazines scant voor artikelen waar zijn blik op vallen; koppensnellen noemt hij dat.  Tijdens dit koppensnellen stript hij het magazine door enkel die artikelen uit het tijdschrift te scheuren die hem meer dan 2 seconden tijd kosten om te scannen op herkenbare patronen.

Deze scheursels legt hij op een stapel en draagt ze vervolgens als een schat met zich mee. Gedurende de dag gaat deze stapel scheursels stuk voor stuk door zijn handen en leest hij ze met meer aandacht. Hij snuffelt en speurt naar dat wat hem nieuwe kennis en beter inzicht brengt. Hij zeeft en filtert, checkt het personalia van en recensies op interessante artikelen en houdt tenslotte het allerhoogste hoogste residu aan kennis over. Dit residu maakt hij met veel aandacht digitaal en slaat het op in zijn Beslis Ondersteuning Systeem; het BOS of in het Engels het Mind Enhancement Support System: the MESS, zodat hij er ieder moment bij kan en het kan mixen met het residu van andere stapels scheursels. Op basis van dit residu bepaalt hij bovendien zijn vervolgacties. Voor meer tips en leer-hacks: lees dit uitgebreide  interview met Martijn over zijn nieuwsgierigheid.

Een neus hebben voor kennis

Jean-Baptiste was parfumeur. Een parfumeur wordt ook wel een neus genoemd. Een goede parfumeur heeft een goed ontwikkeld reukorgaan en een sterk geheugen voor het herkennen en benoemen van duizenden verschillende soorten geuren. Tenslotte is hij creatief in het samenstellen van geurcomposities tot een nieuw parfum en weet te spelen met het weglaten of vervangen van geuren die de geur maken of breken.

Martijn is al vele jaren bezig om enorme hoeveelheden informatie tot zich te nemen en deze terug te brengen tot de essentie van ieder artikel, boek, documentaire, film of muziek die hij leest, ziet of luistert. Hij is daardoor in staat om informatie vanuit verschillende disciplines en contexten op verrassende wijze te combineren tot nieuwe, prikkelende composities van kennis.

Martijn heeft niet alleen een goede neus voor nieuwe inzichten en sterke netwerkcontacten. Hij beschikt ook over een geweldig sterk geheugen voor kennis en interessante personen.

Alle mensen zijn hetzelfde. Het zijn slechts hun gebruiken die verschillen. – Confusius

Vanaf hier lopen de verhalen en gebruiken van de hoofdpersonen van dit verhaal gelukkig uiteen. Want waar Jean-Baptiste vrouwen vermoordde en zich jarenlang terugtrok in een grot om zich volledig af te schermen van (de stank van) de mens, is Martijn’s werkwijze er juist een van de mens opzoeken, samenwerken en de ander laten floreren. Door deze wijze van werken levert hij samen met anderen de ene compositie van inzichten en krachtige samenwerking na de ander af. De ene compositie heet ‘Permanent Beta’, het andere ‘Easycratie’, ‘Nooit Af’, ‘Hoe bouw je een hunebed?’ of onlangs de documentaire ‘Kenniswerk’ en ‘De informatie doctrine’.

In tegenstelling tot Jean-Baptiste houdt Martijn de recepten van zijn composities niet angstvallig geheim, hij deelt ze juist enthousiast en in veel gevallen zelfs gratis zodat anderen er ook gebruik van kunnen maken en bij kunnen dragen aan de veranderingen in de maatschappij die Martijn voor ogen heeft.

Plottwist

Toen ik ‘Het parfum’ als 17 jarige las kwam het einde als een verrassing; een prikkelende plottwist die me tot de dag van vandaag is bijgebleven. Ik ben benieuwd welke plottwist(s) we van Martijn kunnen verwachten.

Vind ik leuk