Welke waarde voeg je nog toe als docent?

Onlangs kreeg ik een bericht van de schrijver van het boek “Stop met innoveren, start met duurzaam veranderen”. Mijn reactie: “Het momentum om duurzaam te kunnen veranderen binnen onderwijs is door technologie ingehaald.” Een pittige uitspraak – en eentje die ik graag wil toelichten. Want wie nu nog denkt dat we onderwijs stap voor stap kunnen bijstellen, heeft de storm van AI nog niet echt geproefd.

De snelheid waarmee AI onderwijsprocessen transformeert, is ongekend. Wat ‘duurzaam’ is, wordt een rekbaar begrip, door deze verstoring die niet alleen systemen verandert, maar vooral ook onze rol als docent fundamenteel opnieuw definieert.. Patronen waarin we ons lieten vangen in bureaucratie en waarin professionalisering eerder gericht was op het leren omgaan met systemen dan op het ontwikkelen van onze pedagogische kracht.

Maar technologie wacht niet. Ze dendert door. En wij? Wij moeten onze rol opnieuw uitvinden – midden in de chaos.

De post-corona klas: het kantelpunt

Corona was een kantelpunt. Ineens was fysiek onderwijs niet meer vanzelfsprekend. Blended learning werd noodzaak, geen ambitieus toekomstbeeld meer. Toch is die kans op fundamentele vernieuwing nooit echt benut. In plaats van kritisch te kijken naar didactiek, motivatie en betrokkenheid, grepen we terug op vertrouwde vormen: colleges via Teams, opdrachten op Canvas, PowerPoints in de cloud.

En nu, jaren later, is de dynamiek in het klaslokaal nog steeds veranderd – maar niet ten goede. De fysieke aanwezigheid van studenten is grillig geworden. De betrokkenheid fluctueert. De motivatie? Die wordt vaak elders gezocht.

Tijdens een sessie met accountants in opleiding kreeg ik het treffend onder woorden gebracht: “Veel docenten draaien een PowerPoint, zetten opdrachten op Canvas en kijken het na. Dat kan AI ook.”
Pijnlijk, maar niet onwaar. En het zet ons voor een fundamentele vraag: Welke waarde voeg jij nog toe als docent?

Een radicale route: onderwijs zonder docenten?

Misschien is het een extreme gedachte. Maar de praktijk bestaat al. In Austin, Texas, staat de Alpha School – een onderwijsinstelling waar leerlingen twee uur per dag leren met behulp van een AI-tutor, en waar géén leraren meer zijn. In plaats daarvan zijn er ‘gidsen’ die de leerlingen niet onderwijzen, maar coachen. Niet de inhoud staat centraal, maar het leerproces. Het AI-systeem past zich automatisch aan het niveau en tempo van de leerling aan, meet hun focus via eye-tracking, en gamificeert de stof. De overige tijd besteden leerlingen aan sport, ondernemerschap en het ontwikkelen van levensvaardigheden.

En het lijkt te werken: volgens de school behalen leerlingen scores in het 90e percentiel op gestandaardiseerde toetsen. Ze rennen marathons, bouwen apps, draaien een echte Airbnb en leren zelfs hoe je een IKEA-meubel zelfstandig in elkaar zet. Maar – en dit is belangrijk – leren omgaan met afwijzing, reflecteren, feedback geven, morele keuzes maken… daar komt AI nog niet bij in de buurt.

▶️ Bekijk de video: “No teachers, no homework: School solely uses AI to teach students”

Onze nieuwe rol: motiveren, disciplineren, verbinden, inspireren

Als AI de kennisoverdracht overneemt, wat blijft er dan over voor ons als docenten? Heel veel. Maar het zit niet meer in het uitleggen van de stof. Het zit in het aanleren van discipline in een wereld vol afleiding. Het zit in motiveren, juist wanneer de context grillig en complex is. In netwerken, verbinden, bruggen slaan tussen mensen en werelden. En bovenal in het inspireren, door voor te leven wat het betekent om te blijven leren – nieuwsgierig, kritisch en menselijk.

AI kan ondersteunen. Maar mensen kunnen spiegelen. Wij voelen aan wanneer een student afhaakt, over grenzen gaat of juist zijn passie ontdekt. Wij creëren ruimte voor de twijfels, de diepgang, de chaos die bij echt leren horen.

Curator van de leeromgeving

In het AI-tijdperk worden wij curatoren van het leerproces. We ontwerpen betekenisvolle leeromgevingen waarin technologie ondersteunt, maar niet vervangt. We stellen vragen waar geen simpel antwoord op is. We nodigen uit tot dialoog, tot verwondering, tot reflectie.

Maar dat vraagt wat van ons. We moeten af van het idee dat onderwijs ‘af’ is als de PowerPoint er is en de toets op TestVision staat. We moeten voorbij de angst dat we ‘overbodig’ worden – en juist durven te onderzoeken welke ruimte er ontstaat.

Chaos als uitnodiging

De komende jaren zullen onrustig zijn. Onderwijsprofessionals zullen zich ongemakkelijk voelen in het heruitvinden van hun rol. Studenten zullen AI gebruiken om de kortste weg te nemen. En instellingen zullen wankelen tussen beheersen en loslaten.

Maar chaos is ook vruchtbaar. Het nodigt ons uit om opnieuw te kiezen.
Niet voor meer beleid, maar voor meer betrokkenheid. Niet voor perfectie, maar voor betekenis.
De vraag is niet langer hoe we AI integreren in het onderwijs.
De vraag is: hoe wij, als mens, betekenis kunnen blijven geven aan leren.

En als we die vraag durven aangaan – echt aangaan – dan is onze toegevoegde waarde als docent misschien wel groter dan ooit.

*Dit stuk is In samenwerking met AI geschreven

Vind ik leuk