Wat uien en cultuur met elkaar te maken hebben

Je denkt nu misschien aan welke cultuur veel kookt met uien? Maar nee, het gaat over organisatiecultuur. Cultuur in organisaties is een veelbeschreven onderwerp, maar het blijft ook lastig. Wat is nou cultuur? Hoe bepaal je dat? Het is iets ongrijpbaars. Toch zijn er dappere figuren geweest die geprobeerd hebben om cultuur te vangen. Een van de grootmeesters op dit vlak is Edgar Schein. Deze man heeft zijn hele leven onderzoek gedaan naar cultuur in organisaties en inmiddels is ook zijn zoon betrokken. Zijn boek hierover is, hoewel qua leesbaarheid en opmaak matig, inhoudelijk zeer interessant.

Een van de modellen uit zijn boek is ‘de ui’. Schein geeft aan dat er drie onderdelen zijn die samen de cultuur van een organisatie beschrijven. Namelijk artefacten, espoused values en underlying assumptions. Maar wat is dat dan precies?

Artefacten

Met artefacten worden zichtbare zaken bedoeld. Stel je loopt ergens naar binnen bij een organisatie, wat valt dan op? Loopt iedereen in pak of is een korte broek ook acceptabel? Staan er tafelvoetbaltafels? Werken mensen in kantoren of in een kantoortuin? Is het gebouw chique en nieuw of toe aan het nodige onderhoud? Is de sfeer formeel of informeel? Door gewoon eens als een ‘fly on the wall’ te gaan observeren kun je veel leren over de cultuur van een organisatie.

Espoused values

Dit staat voor gekoesterde waarden. Het wordt ook wel beschreven als normen en waarden van een organisatie. Kort door de bocht vertaald is het wat door leidinggevende en directie wordt uitgedragen. Wat wordt er ‘geroepen’? Wat vindt de organisatie belangrijk. Wil je deze categorie inzichtelijk maken dan is een zoektocht in de missie, visie en/of strategiedocumenten een goed begin. Ook het gesprek aangaan met leidinggevenden en directie is dan interessant. Bij Fontys staat bijvoorbeeld talentgericht, wendbaar en onderzoekend in de strategie. Fontys vindt dat dit belangrijk is en draagt dat ook uit. Wat daarbij interessant is, in hoeverre deze waarden en normen ook doordringen tot de verschillende instituten en medewerkers. Dan komen we op het volgende laagje van de ui.

Underlying assumptions

Underlying assumptions ofwel onderliggende aannames gaat over wat er in een organisatie als ‘logisch’ wordt gezien. Dit zijn zaken waar collega’s elkaar onderling op aanspreken of over klagen bij de koffieautomaat. Bijvoorbeeld bij de ene organisatie checkt de manager om 8.30 uur stipt of iedereen op zijn plek zit en om 17.00 uur klappen de laptops dicht. Bij de andere organisatie wordt er niets gezegd als je om 15 uur vertrekt. Daar heerst vertrouwen dat het werk op tijd af komt, die middag thuis of op een later moment. Deze aannames worden over het algemeen niet expliciet benoemd en zal je als nieuwe medewerker moeten ontdekken. Je kent vast wel de beschrijving van de ijsberg, je ziet het topje, maar wat gebeurt er onder water? De onderliggende aannames kun je dus zien als; ‘wat er speelt op de werkvloer dat niet uitgesproken wordt, maar wel aangenomen wordt’. Je bent er als docent als je bent ingeroosterd bijvoorbeeld. Heel logisch, maar dit wordt je niet expliciet verteld. Maar hoe ontdek je dan wat er op dit vlak speelt als het ingewikkelder is dan komen als je ingeroosterd bent? Praat bijvoorbeeld met personeel en luister op de werkvloer en bij de koffieautomaat wat er speelt. En ja, soms is het handig om dit door een extern persoon te laten doen om meer informatie te achterhalen.

Met deze ui kun je dus op verschillende vlakken de cultuur in kaart brengen. En dan? Vraag je je misschien af. Als zaken goed lopen hoef je er wellicht niet zoveel mee, maar ga je bijvoorbeeld teams samenvoegen of loopt het niet zo lekker op een afdeling, dan is dit een mooi begin om inzicht te krijgen in welke zaken aandacht verdienen. Zijn er wel waarden die je kunt uitdragen bijvoorbeeld? Draagt de omgeving bij aan wat je met het bedrijf wilt bereiken? En welke onuitgesproken zaken spelen er die wellicht boven water moeten komen?

Bron: Organizational Culture and Leadership, Edgar Schein, Peter Schein

FavoriteLoadingVind ik leuk

Over Saskia Baeten-Veeger

Mijn naam is Saskia Baeten en ik ben 39 jaar. Ik werk als docent en coach bij Fontys Technische Bedrijfskunde en Techstart. Ik roep al jaren dat ik wel zou willen bloggen. Nu is eindelijk het moment daar dat ik er mee aan de slag ga. En waarom dan? Ik ben bezig met een masteropleiding en daar leer ik enorm veel interessante dingen. Maar het lezen van die wetenschappelijke artikelen, daar heeft niet iedereen zin in. Dus ik dacht, laat ik eens kijken of ik die interessante informatie laagdrempelig kan delen. De blogs gaan voornamelijk over leiderschap, management, cultuur en verandering in organisaties.