Door: Roy Mevissen en Annemarie van den Broek
r.mevissen@fontys.nl; a.vandenbroek-ab@fontys.nl

Is dit een plek om het over het nieuwe album van Jack Poels (Rowwen Hèze) te hebben? Staan we stil bij die prachtige mijmeringen op die muziekdrager, die de Noord-Limburger met ons deelt, in en rond zijn huis? Indirect. Maar daarbij gaan we in de geest van Poels óók filosoferen over de zin en onzin van toetsing. En over BRON-headlines waar de minachting voor de student vanaf druipt.
Een voorbeeldje daarvan: ‘Proef met online toetsen zonder valsspelen’. Eerst was er de verbazing over die term. Valsspelen. Toch verder lezen. Daarna kwam een enorme ergernis en ongeloof. Toen een bepaalde hoop: zeg me dat het een 1 april-grap is. Want het is immers op 1 april online gezet. Het is een grap toch?
Ongeloof. Kennelijk zijn we bij Fontys bezig om mensen te laten onderzoeken of studenten bij digitale toetsen gaan frauderen. Dus we gaan digitaal surveilleren. Daar is ook een woord voor: online proctoring. Dus in plaats van tergend langzaam door een gymzaal lopen met plakkerige schoenen die iedere student uit zijn concentratie halen, gaan we nu beelden inspecteren. Frame voor frame. Om er vooral zeker van te zijn dat niemand spiekt. Of valsspeelt zoals de headline zegt.

Trucje
Dit onderzoek naar digitaal toetsen en het online proctoring wordt natuurlijk allemaal ingegeven door de coronacrisis. Nu we verplicht op afstand leven van elkaar, we digitaal onderwijs geven, moeten we de studenten ook weer via een digitale kennistoets langs de meetlat leggen. Een virtueel trucje: spring door de digitale hoepel. En dat trucje gaan we vervolgens weer beoordelen om vast te stellen of het allemaal wetmatig heeft plaatsgevonden. Er was ergernis en ongeloof, dat zei ik al. Want is dit hetzelfde Fontys dat Hill certificaten uitreikt? Is dit hetzelfde Fontys dat met SEAL werkt? Het Fontys van Bildung en Social Labs?
Woede om de term valsspelen. Het staat er echt. Het impliceert dat sommige studenten weigeren zich aan de door ons opgestelde regels te houden. Maar je kunt je ook afvragen of wij, de toetsers, niet valsspelen? Want waarom voelt die student zo de behoefte om te spieken? Geef toe: wie van ons heeft het niet gedaan? Zittend in een grote gymzaal, loerend naar je etui waar jouw spiekbriefje in verstopt zat, dat je eigenlijk toch al uit je hoofd kende, maar dat er puur voor de zekerheid lag. Waarom? Omdat je niet wilde falen.
Dat is waar het om draait rond die klassieke kennistoetsen. Het is ouderwets. Het is gericht op het vergaren van kennis die WIJ als toetsers belangrijk vinden. Waarbij er dan ook helemaal niets van regie bij de student ligt.

Coronatijd
Digitaal onderwijs in coronatijd; het is eigenlijk wel een goed moment om alle schriftelijke of digitale kennistoetsen af te schaffen. Om te gaan zoeken naar en kiezen voor manieren om diepgaand aan kennisontwikkelingen te werken met studenten. Die kennistoetsen zijn vaak echt een farce, leveren heel veel druk op en zijn vooral bedoeld om studenten snel te kunnen screenen op hoe goed ze dingen uit hun hoofd kunnen leren. In veel gevallen leidt het niet of nauwelijks tot diep leren.
Even naar de genoemde Jack Poels. In het liedje Chaufeur (nee, dames en heren pak uw rode pen aub niet, laat de man even zijn verhaal afmaken) beschrijft hij een moment in zijn leven dat voor velen van ons herkenbaar is. Poels als scholier. Hij schreef het woord chauffeur als chaufeur in zijn schriftje. De docent pikte hem er uit, voor de hele klas. Er was een rode pen. Er was straf. Moest het woord een dag later 100 keer goed geschreven hebben. Dat probeerde hij. Onbewust, vanuit zijn eigen gevoel. Wat bleek: hij maakte de fout opnieuw. Zoals altijd in het onderwijs kwam het uiteindelijk goed, hoewel Poels op het album nog steeds Chaufeur schrijft. Als wraak waarschijnlijk.
Maar….waar het om gaat? Telkens als Poels die school passeert, in de auto als chauffeur, herinnert hij zich dat moment. Het straffen, de gene, de rode streep, de vernedering. Het is blijvend. Dat is toetsing. Digitaal of niet. Toetsen is vaak straffen. Benadrukken wat fout gaat. Want waarom is er geen groene pen?

Uitgangspunten
Digitaal toetsen. Is dit eigenlijk in lijn met de vijf uitgangspunten voor leren? Het is een retorische vraag, wat ons betreft. In hoeverre draag je met summatieve kennistoeten bij aan het ontdekken en ontplooien van studenten, behalve misschien het talent om goed toetsen te kunnen maken? Is summatieve kennistoets, en zeker de digitale met proctoring, een authentieke leeromgeving? Natuurlijk niet! Moeten verplegers op de IC nú overhoring maken of redden ze nu vanuit de praktijk mensenlevens met elkaar?
Een toets draagt evenmin bij aan samen kennis opdoen of vaardigheden. Het is nauwelijks een ervaring te noemen. Bij een bijzondere ervaring zou je kunnen zeggen: de studenten leren samen voor de toets, dus dat is in elk geval iets sociaals en collectiefs. En we hadden het al kort over de regie op het eigen leerproces gehad. Met zo’n kennistoets ben je allesbehalve eigenaar. We opperden al: spelen wij toetsers eigenlijk niet vals?
Tot slot het laatste uitgangspunt van leren: studeerbaarheid. Poels weet nu hoe hij chauffeur schrijft. Dankzij de toetsing. Hij had er misschien langer voor nodig dan de leraar gewild had. En dat is: de stampende student haalt het. Anderen kost het hoofdbrekens. Het leidt tot stress. Ook vertraging omdat we drempels opwerpen omdat de toets een toegangsticket is voor het volgende project. Nog maar te zwijgen om de 5.5-mentaliteit die je daarmee creëert.
Met Jack Poels in ons achterhoofd en de Bron publicatie op het netvlies, concluderen we dat summatieve kennistoetsen in deze tijd vooral formatief ingezet moet worden. Als een diagnostisch reflectie-instrument om studenten zélf inzicht te geven in hoe hun kennisontwikkeling verloopt. Dit is een belangrijk puzzelstuk in hun leerproces; een mooi vertrekpunt voor een dialoog. Samen. Studenten, docenten of coaches. Om te achterhalen wat we met die kennis allemaal kunnen.  En dan is het niet nodig om vanuit wantrouwen alles te gaan regelen. Online proctoring wordt overbodig. We besteden niet onnodig geld aan digitale surveillanten of ‘detectives’. We halen stress weg bij studenten. Of vanuit de filosofie rond Poels: je kunt langs een school rijden met positieve herinneringen.

Meer weten over onze ideeën over onderwijs en didactiek. Neem eens een kijkje op onze site

FavoriteLoadingVind ik leuk

Over Annemarie van de Broek

Al vanaf het moment dat ik in 2000 aan de pabo begon is onderwijsinnovatie mijn thema. Niet innoveren om te innoveren, maar innoveren omdat het heel hard nodig is. Ons onderwijssysteem is, naar mijn inzicht, echt niet meer van deze tijd en alle activiteiten die ik onderneem hebben hier mee te maken. Ik ben voor authentiek, levensecht leren in de directe context van onze maatschappij. Niet van het voeren van hapklare brokjes en vervolgens controleren/ toetsen of je ze goed verwekt hebt. Dit staat ver af van wat echt diepgaand leren is. Mijn missie: het eigenaarschap voor leren terug waar het hoort; bij de lerende zelf!