Niet langer gezocht: bondscoach

De KNVB is er uit. Na een lange zoektocht is Ronald Koeman aangesteld als bondscoach van het Nederlandse Elftal. Vanaf het eerste moment stond Koeman toch wel te boek als dé gedoodverfde kandidaat om Dick Advocaat op te volgen. Na een bepaald niet slagvaardiger periode mag Koeman nu dan eindelijk beginnen. De eerste reacties? KNVB blij, supporters blij én, niet onbelangrijk, de spelers van het Nederlands elftal zijn blij. Het blijft natuurlijk wel de vraag hoe duurzaam die blijdschap is. Wanneer het eerste puntverlies zich aandient vragen we ons waarschijnlijk massaal af of Koeman de juiste man op de juiste plek is, of hij nog wel grip heeft op de spelersgroep en hoe de KNVB toch haar keuze heeft kunnen laten vallen op uitgerekend Koeman. Maar laten we het positief houden. Natuurlijk gaan ‘we’ ons gewoon plaatsen voor het EK van 2020. Tenzij ‘ze’ het onverhoopt verpesten. Maar ‘da’s logisch’, zou Cruijff dan hebben gezegd.

Toch plaatsen we graag een kritische noot bij de ‘logische’ keuze voor Ronald Koeman. Want logisch is nog niet persé ‘verrassend’, ‘gewaagd’ of ‘gedurfd’. Had de keuze voor een nieuwe coach niet wat spannender gekund? Een buitenlandse of vrouwelijke coach zou al een hele stap zijn geweest. Iemand willekeurig aanwijzen uit het ‘oranje legioen’ natuurlijk ook. De grootste verrassing zou volgens ons toch zijn om de vacature voor bondscoach vacant te laten. Helemaal geen bondscoach dus meer. Een heus ‘Zelfsturend Nederlands Elftal’!

Hoe zou zo’n idee vallen? Het lijkt ons een grote opgave voor de persvoorlichter van de KNVB om een dergelijk idee uit te leggen. Grote kans dat zo’n gesprek ongeveer als volgt zou verlopen:

 

Journalist: “De KNVB heeft besloten om geen nieuwe bondscoach aan te stellen…kunt u dat besluit toelichten?”

Persvoorlichter: “Jarenlang hebben we geloofd dat het succes van een team staat of valt bij de kwaliteit van de leider. Dat er iemand moet zijn die de kaders en regels bepaalt, die orde en duidelijkheid schept. Iemand die voorop gaat in de strijd en zijn spelers beschermt. Iemand die in staat is om mensen samen te brengen, te motiveren en het beste in hen naar boven te halen. Maar inmiddels weten we wel beter.”

Journalist: “Spelers hebben geen coach nodig?”

Persvoorlichter: “Inderdaad. Jarenlang hebben we iemand voor de groep gehad die niets toevoegde. Bedenk eens hoeveel dat al die jaren gekost heeft! Spelers kunnen prima aan zichzelf leiding geven. Persoonlijk leiderschap noemen we dat.”

Journalist: “Menig voetballer heeft aangegeven dat coaches belangrijk waren in hun ontwikkeling. Hebben zij het bij het verkeerde eind?”

Persvoorlichter: “Ja. Of ik bedoel nee. Het gaat in ieder geval om het principe. Om hoe je het bekijkt.”

Journalist: “Hoe moeten we het bekijken?”

Persvoorlichter: “Het probleem van leiderschap in zijn klassieke vorm is dat slechts een enkeling in staat is de juiste richting te wijzen. Dat is natuurlijk niet zo.”

Journalist: “Hoe moet ik dat concreet voor me zien? Gaan alle spelers in de toekomst dan samen de tactiek bepalen?”

Persvoorlichter: “Dat zou goed kunnen ja.”

Journalist: “Maar wat als iedereen een andere tactiek wil hanteren?”

Persvoorlichter: “Daar moet je samen uit zien te komen. Dat doe je door met elkaar het goede gesprek aan te gaan. Vanuit een cultuur van elkaar aanspreken houd je elkaar tenslotte scherp. Vervolgens zal je merken: hoe langer het team samenwerkt, hoe professioneler het team eigen keuzes maakt. Al met al ontstaat zo stapsgewijs een organische leercultuur waarin een wendbaar team precies weet wat het te doen staat.”

Journalist: “Vind je het erg als ik zeg dat ik het niet begrijp?”

Persvoorlichter: “Nee hoor, daar raak je aan gewend.”

Journalist: “Geldt met 11 kapiteins op het schip niet het recht van de grootste schreeuwer?”

Persvoorlichter: “Soms is de één kapitein, dan weer de ander. Wij gaan er vanuit dat steeds iemand anders binnen het team op zal staan, afhankelijk van de situatie. Voorwaarde is wel dat anderen willen volgen.”

Journalist: “En wat als niemand wil volgen?”

Persvoorlichter: “Je moet niet van het negatieve uitgaan natuurlijk.”

Journalist: “Maar stel dat ik als linksback eis om in het centrum te spelen, wat dan?”

Persvoorlichter: “Als voetballers werkelijk een shift in hun mindset doormaken zullen ze nooit zulke eisen stellen. De kunst is dus om dit concept tussen de oren van de spelers te krijgen.”

Journalist: “Wie bepaalt eigenlijk wie er wordt opgeroepen voor Oranje?”

Persvoorlichter: “Het team.”

Journalist: “Blijven de spelers dan niet zichzelf selecteren?”

Persvoorlichter: “Dat moet blijken. Natuurlijk is het niet de bedoeling dat iedereen tot zijn vijftigste zichzelf blijft selecteren. Maar met dit soort details houden we ons nu nog niet bezig. Het gaat in dit stadium om de grote lijnen. Details vullen zich vanzelf vanuit co-creatie.”

Journalist: “Wanneer is deze nieuwe organisatiestructuur een succes?”

Persvoorlichter: “In feite is het al een succes. Succes begint bij een duidelijke visie. Weten wat de stip op de horizon is.”

Journalist: “Ik ben benieuwd hoe dit allemaal gaat uitpakken. Wanneer komt de groep voor het eerst bij elkaar?”

Persvoorlichter: “Dat is aan de groep zelf natuurlijk.”

Journalist: “Maar er is nu nog geen team geselecteerd, toch?”

Persvoorlichter: “Klopt. Dat heeft ook onze volledige aandacht. Eerste prioriteit is nu om onze strategie uit te rollen en iedereen mee te krijgen. Een enkele bottleneck daargelaten zie ik niet in wat kwalificatie voor het EK van 2020 in de weg zou moeten staan.”

Journalist: “Wie is er verantwoordelijk als we ons onverhoopt toch niet plaatsen voor het EK van 2020?”

Persvoorlichter: “Het team.”

Journalist: “Niet de KNVB zelf?”

Persvoorlichter: “Het is altijd makkelijk om naar anderen te wijzen als het mis gaat. Spelers moeten leren om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Wij zijn voor meer eigenaarschap bij het team.”

Journalist: “Tot zover. Bedankt voor het interview en succes met het bij elkaar krijgen van de selectie.”

Persvoorlichter: “Graag gedaan. En over de selectie bij elkaar krijgen gesproken trouwens…zouden we daarvoor niet een interim bondscoach moeten aanstellen? Wat denk jij?”

 

Gelukkig is het niet waarschijnlijk dat bovenstaand idee daadwerkelijk wordt doorgevoerd bij de KNVB. Toch is het opmerkelijk te noemen dat veel organisaties in de zorg, het onderwijs en de private sector op soortgelijke wijze lijken in te stemmen met zelfsturende teams. De belangrijkste les die we uit bovenstaand voorbeeld en andere slecht geïmplementeerde varianten van zelfsturing kunnen leren: hoe meer zelfsturing, hoe groter de rol van leiderschap. Ook bij zelfsturing moet goed worden nagedacht hoe afstemming binnen het team plaats vindt, wie welke rol op zich neemt, wie over welke beslissingen gaat en wie op welke wijze beoordeelt. Daarnaast moet er iemand zijn die tijd, ruimte en middelen krijgt om een context te creëren waarin teamleden geïnspireerd en aangemoedigd worden en waarin hun talenten kunnen worden ontwikkeld. Het is te makkelijk om al deze verantwoordelijkheden aan een team over te laten zonder na te denken over een ieders rol en verantwoordelijkheid. Om daarover te beslissen is een leidinggevende, manager of baas van cruciaal belang. Hij of zij komt bij zelfsturing weliswaar in een andere, maar niet minder grote rol terecht. Hij of zij is de architect van een goed functionerend team.

Wellicht dat de KNVB daar in de toekomst nog iets in ziet. Maar laten we ons eerst maar eens plaatsen voor het EK van 2020. Met Ronald Koeman als bondscoach.

 

Peter Bos en Kazimier Helfenrath zijn docentonderzoekers bij Fontys HRM en Psychologie en verbonden aan het lectoraat Dynamische Talentinterventies. Hun expertisegebieden liggen op het vlak van team- en leiderschapsontwikkeling, organisatiecultuur / organisatieklimaat en talentmanagement.

Vind ik leuk