Grijs goud: een zoektocht naar nieuwsgierige en betrokken ouderen

Thérésa Oost is 47 jaar oud en bijzonder nieuwsgierig. Thérésa voelt ondanks haar leeftijd een speciale verbondenheid met ouderen. Ze onderzoekt daarom de manier waarop hoog intelligente ouderen kunnen blijven participeren en bijdragen aan de maatschappij. Een mooi vraagstuk in het kader van een leven lang nieuwsgierig.

Nieuwsgierige types XV: Thérésa Oost (47): organisatieluisteraar, facilitator en Mensa Frisdenker bij Pentascope en Grijs Goud zoeker bij het Mensa Fonds.

Ik had Thérésa al vaker van een afstandje gezien, bij interessante bijeenkomsten met interessante mensen. Toch miste ik een natuurlijke aanleiding om met haar een echt inhoudelijk gesprek aan te knopen. Totdat ik op LinkedIn een bericht voorbij zag komen dat Thérésa op zoek was naar ouderen die kunnen en willen participeren en bijdragen aan de maatschappij. We bleken een gedeelde interesse te hebben: mensen helpen om een leven lang nieuwsgierig en maatschappelijk betrokken te blijven.

Je bent Grijs Goud zoeker. Kan je daar meer over vertellen?

Ik heb zelf kennis van ouderenzorg en kan goed opschieten met ouderen. Het doel van het project Grijs Goud is om de behoeften van hoog intelligente en hoogbegaafde ouderen zichtbaar maken en dit onderwerp te agenderen binnen het maatschappelijk debat.

Een speld in een hooiberg

Ik ben voor Grijs Goud op zoek naar hoog intelligente en hoogbegaafde ouderen die willen en kunnen participeren en bijdragen aan de maatschappij. Dat is een enorme uitdaging, een speld in een hooiberg, want slechts 2% van de bevolking is hoogbegaafd en vele hoogbegaafde ouderen weten niet van zichzelf dat ze hoogbegaafd zijn. Ik heb daarom de pragmatische aanpak om ouderen te benaderen die mij opvallen. Daarnaast plaats ik oproepen gericht aan de kinderen en kleinkinderen die wellicht herkennen dat hun vader, moeder, opa of oma hoog intelligent zou kunnen zijn en daardoor andere behoeften heeft.

Waar komt deze interesse in ouderen vandaan?

Ik ben van jongs af aan veel onder ouderen geweest. Mijn oma’s hebben veel op mij gepast. Omdat ik veel tijd met ouderen heb doorgebracht voel ik mij bij hen op mijn gemak. Op mijn 35ste ben ik gaan zingen. Klassieke muziek zowel privéles als bij diverse koren, bij deze koren vind je veel ouderen, ze zijn allemaal 60 plus, daar voel ik mij helemaal prima bij.

Je zoekt dus naar nieuwsgierige en maatschappelijk betrokken ouderen. Maar wat betekent nieuwsgierigheid voor jou persoonlijk?

Mijn nieuwsgierigheid is niet van het wetenschappelijke soort. Ik ben ook niet perse het innoverende nieuwsgierige type. Het is voor mij een zoektocht naar toegevoegde waarde. Wanneer je geduldig op zoek blijft gaan en nieuwsgierig blijft kom je op vele plekken. Ik ben meer nieuwsgierig verkennend, iemand anders mag het ontwikkelen.

Ik word blij van het onzekere en onbekende. Ik wil continu nieuwe dingen ontdekken, mogen spelen met van alles: materiaal, concepten en mensen met elkaar verbinden die op het eerste gezicht niet bij elkaar lijken te passen. Ik ben een soort chemicus, maar bij mij zegt het geen boem.

Ik word ook heel blij van andere nieuwsgierige mensen, ik herken mezelf in hen, dat verbindt.

Wat dempt jouw nieuwsgierigheid?

Wanneer mensen verontwaardigd of agressief reageren. Ik voel me te snel te vrij, anderen worden daardoor overvallen. Vooral omdat ik zelf niet zo bedreigend overkom. Ik schrik van hun reactie en ben dan van slag. Ik word meteen terughoudend omdat ik me onveilig voel.

Mensen in hiërarchische posities reageerden vroeger ook naar. Als kind begrijp je afkappen en uitspraken als “wat ben je brutaal” niet goed. Het voelde voor mij alsof ik een slecht kind was.

Hoe herken je nieuwsgierigheid bij anderen?

Op de klassieke manier door mensen die vragen stellen. Maar ook door non-verbaal gedrag zoals naar iemand toe leunen of op andere manieren fysiek dichterbij komen. Wanneer iemand je aan blijft kijken en merkbaar op jou gericht zijn of op waar ze nieuwsgierig naar zijn. De hoeveelheid vragen die ze stellen en of ze observeren en met hoeveel focus. Maar ook hoe ze luisteren. Of ze de waarom vraag stellen, doorvragen op een stuk en steeds een slag dieper gaan.

Je bent een Mensa Frisdenker. Dit vraagt om wat toelichting. Mensa is een vereniging voor iedereen die op een IQ-test in de hoogste 2 procent van de bevolking scoort. Frisdenkers is een groep van Mensaleden die die hun originele denkkracht, creativiteit en associatief vermogen graag inzetten om organisaties te helpen met hun ontwikkelvraagstukken.

Kan je iets meer vertellen over de rol van nieuwsgierigheid bij het frisdenkproces?

Frisdenkers hebben een aangeboren nieuwsgierigheid die minder snel bevredigd is dan bij anderen. Ze willen echt het naadje van de kous weten. Eerder zijn ze niet klaar. Ze hebben deze details nodig om iets terug te kunnen geven. We doorlopen tijdens een Frisdenk-sessie een aantal stappen. Negen van de tien Frisdenkers doen beroepsmatig ook iets met deze methode.

De nieuwsgierigheid van Frisdenkers toont zich op een positief kritische manier, maar soms ook te scherp. Maar zelfs een ‘pain in the ass’ kan waardevol zijn. Wanneer zo iemand echt op een pijnpunt doordrukt denk je: ‘en nu ophouden. Maar achteraf is dit toch vaak goed.

Ik denk dat nieuwsgierigheid als geheel beter tot zijn recht komt bij mensen die het van nature hebben. Nieuwsgierig zijn wordt tegenwoordig cultureel aangemoedigd. Hierdoor kan nieuwsgierigheid beter tot bloei komen. Vrijheid nemen wordt meer geaccepteerd. Je hoeft niet meer altijd direct met bewijs te komen dat iets werkt. Voor mij gaat nieuwsgierigheid om gevoel; iets intuïtief aanvoelen, het niet-weten omarmen en dan verkennen/ontdekken wat ervan klopt; het begrijpen en weten. Kennis is dan de volgende stap. Nieuwsgierig zijn is het verkennende aspect; de verkenners zitten in de voorhoede.

Als een ontdekkingsreiziger

Ik voel me thuis in deze rol van de voorhoede. Dingen zien die niet gezien worden. Dingen die mensen vanuit weten ervaren, niet vanuit kennis. Wetenschap is belangrijk, maar niet meer dan dat. Het verkennende van nieuwsgierigheid wordt steeds belangrijker, omdat we het gewoon niet meer kunnen weten.

We zitten op dit moment in een expansie van de wereld en onze belevingswereld. We moeten net als ontdekkingsreizigers terreinen verkennen, waar we nog geen weet van hebben. We weten niet wat we gaan tegenkomen en hoe gevaarlijk het gaat zijn. We merken alleen dat er iets is waar we naartoe kunnen. We hebben nu een voorhoede van nieuwsgierige mensen nodig die opstaat en verkent. Ik voel dat er steeds meer ruimte voor verkenning ontstaat. Ik neem die ruimte nu zelf steeds meer.

Ruimte voor niet wetenschappelijke nieuwsgierigheid

Academici lopen tegen grenzen aan. Er zijn steeds meer complexe vraagstukken die ze met alleen ratio niet op weten te lossen. Nu wordt het voor mij interessanter, dit geeft mij de vrijheid om te ontdekken. Die ruimte voel ik nu heel scherp. Deze vrijheid is belangrijk voor mij.

Ik kan misschien naïef overkomen, maar dit is bewuste naïviteit. Niet gehinderd door inhoudelijke kennis, noemen we dat bij Mensa Frisdenkers. Ik ben misschien naïef zodra ik ergens geen kennis van heb, maar ik zeg en doe geen onzinnige of risicovolle dingen. Sommige mensen dachten dit vroeger wel van mij. Het onbekende neem ik wel makkelijk voor lief met de bijbehorende gevaren Ik los dit zelf op. Dit vinden mensen moeilijk om te begrijpen.

Club van Wageningen

Ik ben vanwege mijn explorerende houding als Mensa Frisdenker betrokken geraakt bij de Club van Wageningen.  [De Club van Wageningen is een verandernetwerk dat samen met vertegenwoordigers van energiebedrijven, netbeheerders, de wetenschap, prosumers (producer + consumer), de overheid en startups ontdekt hoe we een digitale energiemarkt kunnen realiseren waarin we de kernwaarden eerlijk, inclusief en democratische bestuurbaarheid behouden.]

Bij de club van Wageningen wordt exploreren verwelkomd niemand kijkt hier raar van op. Met wetenschap alleen redden we het namelijk niet. Tien jaar geleden hadden alle projecten een einddoel. Nu zijn er steeds meer projecten met een open eind model. Er is minder vraag naar planmatig management en meer naar complexiteit- of transitiemanagement.

Wat zie jij als de grootste maatschappelijke uitdaging waar we voor staan?

Volgens mij is dit de manier waarop we tegen wetenschap en onderzoek aankijken. Het dogmatische en onwrikbare van weten en harde bewijzen, maakt blind en beperkt de bewegingsvrijheid. De waarde van wetenschap en onderzoek wordt steeds vaker tegengesproken en komt hierdoor in een ander licht te staan. Wat lastig is omdat we als het ware ook een beroep doen op het ‘geloof’ in de wetenschap. Het is goed om kritisch te denken en wetenschap niet als heilig te ervaren. Ik ben echter bang dat dit kritisch denken langzaam in een wantrouwen in wetenschap verandert. We moeten voorkomen dat we van blind vertrouwen in wetenschap verschuiven naar blind wantrouwen in de wetenschap.

In een maatschappij waar ruimte is voor nieuwsgierigheid, gaan mensen zelf kritischer en vooral bewuster denken. Nieuwsgierig zijn is daarom bevrijdend in de brede zin van het woord.

Wat moet volgens jou iedereen over nieuwsgierigheid weten?

Het gaat om survival of the fittest: adapt or die. Zonder nieuwsgierigheid ga je het heel moeilijk krijgen.

Adapt or die

Thérésa’s uitspraak: “adapt or die”, maakte indruk op mij. We horen allemaal dag in dag uit, dat onze samenleving in steeds sterkere mate onzeker en complex wordt en om een verkennende en adaptieve houding vraagt. Maar maakt dit echt indruk op mensen vraag ik me af?

Deze boodschap is niet nieuw en de term een leven lang leren wordt al decennia gebruikt. Er lijkt een nieuwe opleving te zijn wat betreft aandacht voor een leven lang leren. Maar hoe krijgen we mensen zo ver dat ze een leven lang willen leren?

Geen gemakkelijke opgave. Het is om deze reden dat ik de kracht en laagdrempeligheid van nieuwsgierigheid wil benadrukken. Nieuwsgierig zijn is in feite een overlevingsmechanisme om met onzekerheid te kunnen omgaan. Leer daarom kinderen zo jong mogelijk om hun nieuwsgierigheid te herkennen, bij henzelf te stimuleren en te benutten. We moeten niet alleen afhankelijk zijn van de juiste omgeving. We kunnen mijns inziens nieuwsgierigheid juist benutten als een persoonlijke hulpbron die ons helpt om buiten onze comfortzone te stappen en te durven verkennen. En bij voorkeur om plezier te beleven aan deze verkenningen.

Hoe nieuwsgierig ben jij op jouw 70ste?

Hoe zorg jij ervoor dat je op je 70ste nog plezier kan beleven aan je nieuwsgierigheid?

Ben jij of ken jij iemand die geïnteresseerd kan zijn in deelname aan het onderzoek van Thérésa?

Ik hoor het graag van je hieronder in de comments of mail me: danae.bodewes@fontys.nl

Vind ik leuk